Passieve immunisatie bij COVID-19

Nu er nog geen antivirale middelen of vaccinaties tegen COVID-19 beschikbaar zijn, zou passieve immunisatie kunnen helpen om de virusinfectie het hoofd te bieden. Onderzoekers hebben recent in het International Journal of Risk & Safety in Medicine op een rijtje gezet wat er over deze methode bekend is (2020; online 13 april). In Nederland zijn inmiddels al enkele initiatieven gestart die gebruik maken van passieve immunisatie in de behandeling van COVID-19.

Na blootstelling aan een virale infectie, maakt het lichaam pathogeenspecifieke antilichamen aan om een virus te bestrijden. Als een patiënt eenmaal is hersteld, kunnen deze antilichamen met het convalescente plasma uit het bloed worden gewonnen. Dit convalescente plasma kan dan worden getransfuseerd naar een patiënt om het pathogeen te neutraliseren of naar een ‘gezond’ persoon om weerstand op te bouwen. Dit wordt passieve immunisatie genoemd.

De methode kan nu al direct worden toegepast, maar met opgekweekte (monoklonale) antilichamen kan ook een passief vaccin worden gemaakt. De verwachting is dat de ontwikkeling van een regulier, actief vaccin zo’n 12-18 maanden duurt, maar het is goed mogelijk dat een passief vaccin sneller klaar kan zijn.

De voordelen van convalescent plasma zijn dat het vaak (elke 2 weken) en in hoge volumes kan worden gedoneerd en geen invloed heeft op het hemoglobine van de donor. Ook werkt passieve immunisatie beter voor mensen met een verzwakt immuunsysteem en al binnen enkele uren, terwijl actieve immunisatie pas na een paar dagen effect heeft. Voor een effectieve transfusie zou het plasma echter wel telkens getest moeten worden op antilichaam- en neutralisatie-activiteit.

De onderzoekers benadrukken dat passieve immunisatie geen nieuwe methode is, en al veel eerder is ingezet in de strijd tegen andere virussen, zoals ebola, chikungunya en zelfs al vroeg in de 20e eeuw bij de Spaanse griep. Ook bij SARS zijn succesvolle behandelingen met de transfusie van convalescent plasma gedocumenteerd. Maar dat betekent helaas niet dat de methode automatisch ook voor SARS-CoV-2 zal werken.