Orgaanschade bij covid-19-obductie

Covid-19 is een systemische aandoening; SARS-CoV-2 infiltreert naast de longen namelijk in ieder geval ook het hart, de nieren, de hersenen, de speekselklieren en het spijsverteringsstelsel. Zo concluderen Bernadette Schurink van het Amsterdam UMC en collega’s recent in The Lancet Microbe (2020; online 25 september).

Covid-19 staat vooral bekend als een ziekte van de longen. Het zeer uiteenlopende klinische ziektebeeld wijst er echter op dat de longen niet het enige aangedane orgaan zijn, maar over de pathofysiologie is nog niet zo veel bekend. Het is waarschijnlijk dat SARS-CoV-2 niet alleen direct histopathologische veranderingen veroorzaakt, maar ook schade toebrengt via de afweerreactie die het op gang brengt. Schurink en collega’s hebben daarom bij obducties niet alleen de histopathologie geanalyseerd, maar ook de aanwezigheid van SARS-CoV-2-eiwitten, immuuninfiltraten en trombi.

Ze voerden bij 21 patiënten met bevestigde covid-19 obducties uit in de periode 9 maart-18 mei 2020. Van deze patiënten waren er 16 man (76%) en de mediane leeftijd was 68 jaar (spreiding: 41-78). Mediaan zaten er 22 dagen tussen de start van de symptomen en hun overlijden (spreiding: 5-44); de voornaamste doodsoorzaken waren respiratoir falen (n = 9), multi-orgaanfalen (n = 7) en longembolie (n = 2).

De onderzoekers hebben 11 van de 21 patiënten onderzocht op SARS-CoV-2-positieve cellen. Die cellen waren bij alle 11 te vinden in ten minste 1 orgaan. Het virus was vooral massaal aanwezig in de longen – met name bij mensen die in de vroege fase van infectie overleden (mediaan 1 week). De onderzoekers suggereren dat een snelle immuunrespons de aanwezigheid van het virus doet afnemen en de pathologie doet verschuiven naar een autonome, door afweer gestuurde reactie.

De histologische analyse (9-21 patiënten per orgaan) toonde een uitgebreide inflammatoire respons in meerdere organen. Zo waren er bijvoorbeeld diverse patronen van wijdverspreide schade aan de longblaasjes te zien en was de respons in de hersenen duidelijk zichtbaar in zowel de witte als de grijze massa – vooral in de bulbus olfactorius en de medulla. Daarnaast vonden ze bij 15 patiënten die wat later in het ziekteproces overleden (mediaan 3 weken) trombi in verscheidene organen.

Wel moeten we hier in het achterhoofd houden dat alle patiënten uitvoerig zijn behandeld, wat natuurlijk ook effect heeft gehad op de weefsels.