Multipele longembolieën bij verpleeghuispatiënten herkenbaar door alertheid op bepaalde aspecifieke symptomen

To determine whether increased alertness regarding multiple pulmonary embolism in geriatric patients increases the number of cases diagnosed.

Design

Retrospective descriptive study.

Setting

Dutch nursing homes Mariënhaven (psychogeriatric) in Warmond and De Wilbert (somatic and psychogeriatric) in Katwijk aan den Rijn, the Netherlands.

Method

In the period 1989-1991, the diagnosis of multiple pulmonary embolism was suspected in 15 patients with an ‘unclear’ or ‘aspecific’ complex of symptoms, who subsequently underwent ventilation perfusion scintigraphy.

Results

In 1115 patients the diagnosis of multiple pulmonary embolism was confirmed. These patients were treated with anticoagulants resulting in complete recovery in 9 patients. Aspecific symptoms suggestive of pulmonary embolism include subfebrile temperature, respiratory and sensory disturbances and a clinical picture mimicking airway infection. If lung scintigraphy is only performed if a positive diagnosis will have therapeutical consequences for the patients concerned, and assuming that refraining from treatment would lead to death, it was calculated that on a yearly basis mortality in subjects in nursing homes could be reduced by more than 2 when appropiate diagnosis is made and treatment given. Comparison of the data from SIG Health Information (Utrecht) with the present results suggests that the prevalence of (multiple) pulmonary embolism in the Dutch nursing homes is insufficiently recognized.

Conclusion

More alertness regarding multiple pulmonary embolism in nursing home patients will establish the diagnosis more frequently and proper treatment of this condition will lead to a decrease in mortality.

Samenvatting

Doel

Vaststellen of verhoogde alertheid op longembolieën bij verpleeghuispatiënten het aantal gediagnostiseerde gevallen doet toenemen.

Opzet

Retrospectief descriptief onderzoek.

Plaats

Verpleeghuizen Mariënhaven (psychogeriatrie) te Warmond en De Wilbert (somatiek en psychogeriatrie) in Katwijk aan den Rijn.

Methode

In de periode 1989-1991 werd bij 15 patiënten met een ‘onduidelijk’ of ‘aspecifiek’ ziektebeeld door middel van longscintigrafie nader onderzoek verricht.

Resultaten

Bij 1115 patiënten werd de diagnose ‘multipele longembolieën’ gesteld. Van deze patiënten, die vervolgens antistollingstherapie kregen, herstelden er 9. Aspecificieke symptomen die kunnen wijzen op longembolieën, zijn subfebriele lichaamstemperatuur, ademhalingsstoornissen, bewustzijnsproblemen en een beeld gelijkend op luchtweginfecties. Wanneer longscintigrafie alleen wordt verricht wanneer de diagnose ‘longembolie(ën)’ therapeutische consequenties voor de betrokken patiënt heeft, en uitgaande van de veronderstelling dat niet behandelen tot de dood leidt, werd berekend dat de jaarlijkse sterfte in de verpleeghuispopulatie met ruim 2 zou kunnen dalen door tijdige vaststelling en behandeling van deze aandoening bij daartoe in aanmerking komende patiënten. Op grond van vergelijking van gegevens van SIG Zorginformatie (Utrecht) met de gerapporteerde gegevens is het waarschijnlijk dat het vóórkomen van (multipele) longembolieën in de Nederlandse verpleeghuispopulatie onvoldoende wordt onderkend.

Conclusie

Verhoogde alertheid op multipele longembolieën bij verpleeghuispatiënten leidt daadwerkelijk tot frequentere diagnostisering en behandeling en tot verminderde jaarlijkse sterfte.

De predispositie tot veneuze trombo-embolische aandoeningen hangt samen met factoren die met het stijgen van de leeftijd vaker voorkomen, zoals immobiliteit, hart- en vaatziekten, chronisch obstructieve longaandoeningen en maligniteiten.1-3 Vanwege de toenemende vergrijzing van de bevolking zal in de nabije toekomst de diagnose ‘longembolie’ waarschijnlijk vaker overwogen moeten worden. Uit klinisch-pathologische onderzoeken blijkt dat bij obductie longembolieën worden gevonden bij 8-34 van de ouderen.4-7 Van de patiënten bij wie bij obductie fatale longembolieën zijn vastgesteld, blijkt 40 reeds eerder getroffen door deze aandoening.8 Bij slechts 39 van de patiënten die bij obductie longembolieën bleken te hebben, was als klinische doodsoorzaak ‘longembolie’ opgegeven.6 Wabeke et al. vonden bij 8 van de 88 verpleeghuispatiënten bij wie obductie werd uitgevoerd longembolieën als doodsoorzaak.9 Bij deze 8 patiënten werd echter een andere klinische doodsoorzaak vermoed. Verbazingwekkend is dat in een beschouwing over gegevens van de Stichting Informatievoorziening Gezondheidszorg te Utrecht (thans SIG Zorginformatie), over doodsoorzaken in Nederlandse verpleeghuizen, de diagnose ‘longembolie’ niet voorkomt bij de meest genoemde doodsoorzaken.10 Deze gegevens staan in ogenschijnlijk contrast met die uit de genoemde publikaties. Volgens gegevens die ons verstrekt zijn door SIG Zorginformatie werd in de jaren 1989-1991 de diagnose ‘longembolie’ als hoofddoodsoorzaak slechts bij 0,9 van het totale aantal overledenen in verpleeghuizen genoemd. Dit doet vermoeden dat de aandoening in het algemeen ondergediagnostiseerd wordt.

Vanaf 1989 zijn wij in onze twee verpleeghuizen ertoe overgegaan patiënten bij wie klinisch longembolieën werden vermoed, te verwijzen voor ventilatie-perfusiescintigrafie van de longen. Omdat deze handelwijze inderdaad heeft geleid tot meer gediagnostiseerde en behandelde longembolieën, willen wij onze bevindingen hier rapporteren. Wij gaan speciaal in op de aspecifieke symptomen waarmee het ziektebeeld zich (meestal) manifesteerde.