Meten

Wetenschap is metenschap. Met enige overdrijving zou men deze stelling kunnen verdedigen. Wij komen immers veel te weten door te meten. Ook in het gewone dagelijkse leven is dat zo. Dat gaat niet altijd bewust want als wij op de kilometerteller van de auto aflezen hoeveel te hard we nu weer rijden, realiseren we ons nauwelijks dat er op dat moment een snelheidsmeting plaatsvindt. Ook denken we er op zo’n moment niet echt bij na dat er een externe standaard is, een referentiepunt ten opzichte waarvan de huidige snelheid wordt bepaald. En tijdens de rit zijn we er al helemaal niet mee bezig hoe de meting tot stand komt en of deze wel betrouwbaar genoeg is. Vergelijk dit eens met een spreekuur. In de meeste spreekkamers staat tegenwoordig een computerscherm waarop we bijvoorbeeld het beloop van de bloeduitslagen van een patiënt kunnen zien. Zeker wanneer de gevonden waarde aan ons verwachtingspatroon voldoet, zullen maar weinigen onder ons, en ik in elk geval zeker niet, de rest van het consult besteden aan mijmeringen over de betrouwbaarheid van de uitslag, de externe standaard en de methode die bij het meten is toegepast. Min of meer kritiekloos aanvaarden wij dit meten als een methode om ons weten ten aanzien van de patiënt te vergroten. Nog makkelijker gaan wij te werk als we op basis van een bepaalde uitslag schattingen gaan doen omtrent prognose of orgaanfuncties. Een treffend voorbeeld betreft het schatten van de nierfunctie. Het laten bepalen van de creatinineconcentratie in het bloed gaat gemakkelijk en al even gemakkelijk doen wij aan de hand van het resultaat uitspraken over de nierfunctie. Daarbij helpt het om met een, meestal door een farmaceutische industrie gedoneerd, rekenapparaatje de geschatte glomerulusfiltratie uit te rekenen. In dit nummer van het Tijdschrift beschrijven Vergeer en medewerkers hoe zij met verschillende formules de prevalentie van nierfunctiestoornissen bij verpleeghuispatiënten konden vaststellen (bl. 698). Uit hun werk blijkt weer eens dat niet alleen het getal maar ook de manier waarop dit getal gebruik wordt van belang is. Klinisch werk is niet altijd wetenschap maar wel vaak metenschap. Toch zouden wij eens wat vaker stil moeten staan bij de wetenschap achter de metenschap.