Louise Gunning: ‘De richtlijn wordt de norm.’

Zijn we klaar met richtlijnen?

'Een richtlijn van 100 pagina’s werkt niet'

In haar lezing zette Gunning, sinds 1 september 2010 voorzitter van de Gezondheidsraad en Universiteitshoogleraar ‘Gezondheid en Maatschappij’ aan de Universiteit van Amsterdam, haar mening en verwachtingen over richtlijnen uiteen. ‘Een richtlijn van 100 pagina’s werkt niet.’ Gunning vroeg zich hardop af of artsen bereid zijn de verantwoordelijkheid voor de inhoud van richtlijnen op zich te nemen, die inhoud op wetenschappelijk bewijs te baseren en ook aan patiënten uit te leggen. ‘De inhoud van richtlijnen moeten we vervolgens toetsen op maatschappelijke en financiële aanvaardbaarheid.’ Bij goedkeuring fungeren richtlijnen wat Gunning betreft als basis voor opname in zorgverzekeringspakketten, dbc-systemen en kwaliteitstoetsing. ‘Afwijken van de richtlijn kan en moet, maar de richtlijn wordt de norm.’

'De richtlijn wordt de norm'

Tegenstanders

Gunning denkt dat er nog steeds artsen zijn die niet zo happig zijn op richtlijnen. ‘Een deel van hen heeft het gevoel dat richtlijnen qua omvang zo uit de hand gelopen zijn dat ze niet meer hanteerbaar zijn. En dat klopt, want op het moment dat je door honderden pagina’s heen moet is de lol er snel af. Bovendien zullen er na mijn lezing artsen zijn die zullen vrezen voor de autonomie van de professional. Ik denk dat je daar toch de complexiteit van de geneeskunde onder ogen moet zien, met al het wetenschappelijk onderzoek dat er dagelijks verschijnt. Atul Gawande zegt in zijn boek ‘The Checklist Manifesto’ dat het niet zozeer gaat om de wet voorschrijven, maar om het geven van een handvat waarmee je die complexiteit ook als individuele arts de baas kunt. Dat vind ik interessant. Je kúnt het niet allemaal lezen en je kúnt het niet allemaal bijhouden. Richtlijnen zorgen er voor dat je de belangrijkste elementen die we op grond van wetenschappelijk onderzoek weten, ook als leidraad gebruikt voor je medisch handelen. Maar dan moeten ze wel kort en overzichtelijk zijn.’

'Een richtlijn moet kort en overzichtelijk zijn'

De Gezondheidsraad

Gunning ziet overeenkomsten tussen het opzetten van richtlijnen en het maken van een advies door de Gezondheidsraad (GR). ‘De GR doet tot op zekere hoogte iets vergelijkbaars, maar dan voor beleid: het samenvatten van wetenschappelijke bewijzen en op grond daarvan een gewogen keus maken voor een advies.’ Ook als het over de kwaliteit van zorg gaat ziet Gunning gelijkenissen. ‘De GR heeft van oudsher aandacht voor kwaliteit van zorg. We hebben nu een adviesaanvraag in wording over kwaliteitsindicatoren en de bruikbaarheid daarvan. Ik denk dat kwaliteitsindicatoren in de toekomst niet alleen uitkomstindicatoren zullen zijn, maar ook voor een deel gekoppeld zullen zijn aan de inhoud van richtlijnen.’

2011

Over de inhoud van het GR-programma voor 2011 heeft Gunning zelf nog weinig te zeggen gehad. ‘Ik heb er vooraf een blik op geworpen en het lijken me buitengewoon zinvolle en nuttige onderwerpen. We gaan rustig dat programma afwerken en 2012 afwachten om te kijken wat we er nog extra in willen brengen. Wat ik wel interessant vind is dat de GR de afgelopen jaren gekeken heeft of ze naast de klassieke adviezen ook wat vaker een signalement zou kunnen maken. Daarmee kun je sneller op de actualiteit inspelen en het beleid snel op de hoogte brengen van een of ander. Buiten het programma om.’

Klink en Schippers

Over de plannen van het nieuwe kabinet en de nieuwe minister maakt Gunning zich geen zorgen. ‘De adviezen van de GR zijn veel meer feiten op basis van wetenschap, dan politieke besluitvorming of strategie van het beleid.’ Zij vertelt dat minister Klink ten tijde van de grieppandemie intensief over en weer heeft gekaatst met de GR. ‘Ik vind het wel jammer dat hij geen reactie heeft gegeven op het advies over darmkankerscreening. Dat is typisch een onderwerp waarover ik van minister Schippers graag een reactie zou krijgen. Ik denk namelijk dat het de moeite waard is om te kijken of het uiteindelijk toch niet een kosteneffectieve beslissing zou zijn. Maar dat is aan de minister.’ Minister Klink heeft zich volgens Gunning teveel gericht op vernieuwing van het zorgstelsel en te weinig op preventie. ‘Toch heeft hij ook veel adviezen snel ingevoerd. Dat komt omdat het geen politieke adviezen zijn. Niet zolang geleden bijvoorbeeld brachten wij een advies uit over epilepsie en rijvaardigheid. Binnen 3 weken was het onderdeel van de wettelijke regeling. Geen politieke lading, enkel wetenschappelijke feiten.’

Enthousiast

Gunning heeft veel zin in haar werk voor de GR. ‘Ik vind het mooi om bezig te zijn met adviezen in allerlei fasen. We zijn bezig met de afronding van het programma van 2010 maar er zijn ook een aantal onderwerpen net gestart. Ik heb altijd wel een beetje opgekeken naar de GR. Iedereen die in Nederland in de geneeskunde werkt of heeft gewerkt kent de GR ook als een autoriteit die in staat is vrij definitieve adviezen uit te brengen. In de tijd dat Els Borst hoogleraar was in het AMC en vicevoorzitter van de GR heb ik dat ook van vrij dichtbij meegemaakt. Ik vind het heel erg leuk om daar nu zelf te mogen zitten, als ik heel eerlijk ben.’

Opzij

'Mijn hart ligt bij de inhoud'

Maandblad Opzij riep Gunning onlangs opnieuw uit tot machtigste vrouw in de zorg, omdat zij ‘bruggen bouwt tussen wetenschappelijke inzichten en actuele maatschappelijke discussies.’ Gunning: ‘Ik denk dat de Opzij-lijst meer over invloed gaat dan over macht. Invloed heeft te maken met de functie die je hebt. Dus ik denk dat die verkiezing meer met mijn functie dan met mijn macht te maken heeft. Maar het is wel grappig natuurlijk.’ Volgens Opzij is Gunning een goede ministerskandidaat, maar dat hoeft van Gunning niet. ‘Mijn hart ligt bij de inhoud. Bovendien, in een positie zoals ik die 10 jaar heb gehad als voorzitter van de raad van bestuur van het AMC en nu als voorzitter van de GR kun je veel meer voor elkaar krijgen. De politiek is een hard vak, laat mij maar lekker voorzitter van de Gezondheidsraad blijven.’