Niet meteen door een stoornisbril naar afwijkend gedrag kijken, dat is waar Laura Batstra al jaren voor pleit. In plaats daarvan diagnosticeert ze liever contexten. ‘Of gedrag als probleem wordt ervaren, is ook afhankelijk van de omgeving.’
Ze pleit al jaren voor een normaliserende aanpak van ADHD-achtig gedrag en stelt dat we flink zijn doorgeschoten in het ‘stoornisdenken’ – ook bij andere DSM-classificaties. Laura Batstra is hoogleraar Medicalisering van opvoedings- en maatschappelijke problemen bij de afdeling Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen. Geld dat nu naar hersenonderzoek bij psychische klachten gaat, zou ze liever steken in het voorkómen van problemen door…
Artikelinformatie
In print verschenen in
nummer 10 2024
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2024;168:C5729
Vakgebied
Dit artikel is gepubliceerd in het dossier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG
ADHD: neurologie of psychiatrie of pedagogiek?
Het is opvallend dat de pendel pendelt tussen nature and nurture bij dit soort aandoeningen. In de jaren 60-70 dachten we dat schizofrenie veroorzaakt werd door tegenstrijdige signalen van vader en moeder.
In de jaren '60 ontwikkelden psychologen ook een systeemtheoretische benadering van psychische stoornissen, waarbij stoornissen werden gezien als manifestaties van disfunctionele interacties binnen het gezin of de bredere sociale omgeving. Gedragsproblemen zoals die bij ADHD werden dan vaak gezien als symptomen van gezinsdynamiek of conflicten binnen de sociale context van het kind. Dat gaf allemaal moeilijke toestanden van interpretaties. Toen keerde het tij. De neurobiologie werd binnen gehaald en Herman van Praag profileerde de biologische psychiatrie. Helemaal niet fout!
Jan Swaab was vanaf de jaren '70 betrokken bij het onderzoek naar kinderen met gedragsstoornissen, waaronder ADHD (destijds vaak aangeduid als MBD, Minimal Brain Dysfunction). Hij was een van de eersten in Nederland die ADHD niet alleen vanuit een gedragsmatige invalshoek benaderde, maar ook de rol van biologische en neurologische factoren benadrukte. Hierdoor heeft hij bijgedragen aan de bredere acceptatie van ADHD als een hersenaandoening binnen de psychiatrie en neurologie.
Zijn werk legde de basis voor de huidige visie op ADHD als een neurobiologische stoornis, waarbij disfuncties in de hersenen worden gezien als de oorzaak van de kernsymptomen van ADHD, zoals aandachtsproblemen, impulsiviteit en hyperactiviteit.
Nu, pedagogen zijn uiteraard niet zo neurobiologisch geschoold, maar de neurobiologie wordt door Batstra wel heel erg in de hoek gezet.
Er zijn enorm veel studies waaruit o.a. blijkt dat kinderen met ADHD structurele verschillen vertoonden in de prefrontale cortex en basale ganglia in vergelijking met kinderen zonder ADHD. Deze verschillen bleven bestaan in de volwassenheid, wat suggereert dat ADHD niet alleen een kinderstoornis is, maar dat de structurele hersenafwijkingen langdurig zijn. Ik zal hier niet uitputtend zijn. Opvallend is dat anno 2024 in het NTvG nu gepleit wordt tegen hersenonderzoek, en voor context onderzoek. Ik denk dat we niet zo in de polarisatie moeten zitten, maar moeten herkennen dat bij dit soort complexe stoornissen beide elementen ruimte verdienen. En de andere stroming veroordelen zoals hierboven gedaan wordt lijkt me niet zo zinvol.