Kuddegedrag

Mensen zijn kuddedieren. In de vorige eeuw leidde dat tot de bijna volledige afschaffing van een effectieve therapie voor ernstige, persisterende depressie: ECT, voluit elektroconvulsietherapie (D7758). De antipsychiatrie had heel eigen, deels ideologisch gedreven ideeën over geestesziekten en vond massaal gevolg. De ijskoude blik van nurse Ratched uit One Flew Over the Cuckoo’s Nest deed de rest, de kudde volgde gedwee en schafte ECT vrijwel af. Hoeveel vermijdbaar leed hierdoor geleden is, valt moeilijk te schatten. Gelukkig maar, misschien. Heden ten dage zijn we nuchterder, weten we dat wat er naar uitziet of zelfs contra-intuïtief kan voelen soms domweg heel effectief is, en krabbelt ECT aarzelend uit de dood op.

Als het over kuddegedrag gaat, is ook de bijdrage van Wouter Bos interessant (D8040). Hij vraagt zich af waarom artsen en masse de verkeerde dingen doen als de meesten van hen deugen. Of dat laatste helemaal klopt, weet ik niet, maar het lijkt me evident dat de collectieve moraal niet simpelweg het gemiddelde van de individuele moraal is. Daardoor vertonen we makkelijk kuddegedrag waarvan we ten diepste weten dat het niet deugt. Om de collectieve moraal in overeenstemming te krijgen met de individuele, moeten de systemen deugen en in voldoende mate gebaseerd zijn op solidariteit en vertrouwen. Je kunt je serieus afvragen of dat in de zorg nu het geval is, met een overmaat aan marktwerking en geïnstitutionaliseerd wantrouwen. Ik ben daar niet zo optimistisch over en in niet-deugende systemen vind ik het niet vreemd dat mensen, dus ook artsen, zich als deugnieten gedragen.

‘In niet-deugende systemen is verkeerd gedrag niet vreemd’

Nou, een wat pessimistische ondertoon wellicht. Als je dan ook nog D7549 leest en je gaat bedenken hoe vaak je in het verleden endometriose gemist zou kunnen hebben, wordt het er allemaal niet vrolijker op. Het kan niet altijd feest zijn. Moedig voorwaarts, hard ons best doen, de hele kudde graag.