Koffiedrinken heeft geen klinisch relevant effect op de bloeddruk

Al decennialang wordt gediscussieerd over de gezondheidsrisico's van koffie. Bij normaal gebruik, tot ruim 10 koppen per dag, lijkt er echter weinig reden het gebruik van koffie ‘zwart’ te maken.

Een groot onderzoek onder personen werkzaam in de gezondheidszorg in de VS kon geen toename in risico aantonen op het optreden van coronaire hartziekte en beroerte.1 Het ligt voor de hand om te concluderen dat wanneer koffiegebruik geen risicofactor vormt voor hart- en vaatziekten, er weinig reden is om te veronderstellen dat er wel relevante effecten zijn op andere risicofactoren. Toch is aangetoond dat koffie, in matige hoeveelheden, de serumconcentratie cholesterol kan doen stijgen. Dit effect is echter afhankelijk van de gebruikte zetmethode: bij gebruik van een filter treedt het niet op, maar zonder filter is bij normaal koffiegebruik een stijging van de serumcholesterolwaarde met zo'n 10 beschreven.2 Dit zal wel degelijk het risico op hart- en vaatziekten vergroten en is een reden om nader aandacht te besteden aan de risico's van niet-gefilterde koffie, zoals gekookte en pergulatorkoffie, Turkse koffie en espresso.

Effecten van koffie op de bloeddruk lijken niet afhankelijk te zijn van de zetmethode. Uit een reeks onderzoekingen is naar voren gekomen dat koffiegebruik op korte termijn bloeddrukverhogend kan werken.3 Deze verhoging treedt vrij snel op, is klein en vooral zichtbaar bij niet-regelmatige koffiedrinkers.

Tegen de meeste effecten van koffie, inclusief die op bijvoorbeeld de slaap, treedt vrij snel tolerantie op.4 Daarbij is de halfwaardetijd van cafeïne, de belangrijkste vasculair werkzame stof in koffie, vrij lang.5 Een regelmatige koffiegebruiker zal niet snel zonder detecteerbare cafeïnespiegels zijn. Overigens kon in een Nederlands, placebogecontroleerd onderzoek waarbij cafeïne of placebo werd toegevoegd aan koffie zonder cafeïne, geen invloed op de bloeddruk worden aangetoond in een periode van 6 maanden.6 Transversaal onderzoek waarbij actuele bloeddrukniveaus werden gerelateerd aan gebruikelijke koffie-inname heeft inconsistente resultaten laten zien. Een probleem is dat sommige personen wellicht hun koffiegebruik hebben aangepast nadat een verhoogde bloeddruk werd geconstateerd. Tot nu toe is er weinig longitudinaal onderzoek gedaan waarin het gebruik van koffie kon worden gerelateerd aan de bloeddruk op langere termijn en het optreden van hypertensie.

In de ‘Precursors’-studie, waaraan medisch studenten van de Johns Hopkins universiteit sinds 1948 deelnemen, werd de relatie tussen koffiegebruik en bloeddruk over ruim 30 jaar bestudeerd.7 Het langetermijneffect van koffiegebruik op de bloeddruk werd in dit onderzoek geschat op ongeveer 0,6 mmHg verhoging van de systolische bloeddruk per 3 tot 4 koppen per dag, en 1,2 mmHg verhoging van de diastolische druk. De effecten leken af te nemen in de tijd. Hoewel koffiegebruikers een hoger risico op het optreden van hypertensie leken te hebben dan niet-koffiegebruikers, verdween dit verhoogde risico wanneer rekening werd gehouden met verschillen in queteletindex, roken, alcoholgebruik en lichamelijke activiteit.

De conclusie van het onderzoek is dat er mogelijk kleine bloeddrukverhogende effecten zijn van regelmatig koffiegebruik, maar dat die niet of nauwelijks leiden tot een toename in het optreden van hypertensie.