Kleurplaat

In een brutale bui heb ik ooit tegen een patiënt gezegd dat ze ‘vrij was om naar een ander ziekenhuis te gaan’. Het was uiteraard provocerend bedoeld en een klare uiting van frustratie, maar er zat ook een oprecht advies in. Na dagenlang de glimlachende, empathie tonende en beleefde professional te zijn, wist ik me simpelweg geen raad meer. Misschien dat ze haar elders wél tevreden konden stellen? Voordat ik het wist was er een klacht ingediend. Dat is gelukkig goed afgelopen, want over het algemeen hebben mensen vooral erkenning nodig, en ik bood natuurlijk netjes mijn excuses aan. Maar die ervaring heeft wel impact gehad. Eén keer niet perfect binnen de lijntjes kleuren en ik werd meteen afgestraft.

Diezelfde week, bij de ochtendvisite, liet een andere patiënt de coassistent weten dat hij niet door iemand met een hoofddoek aangeraakt wilde worden. Ik wilde namelijk zijn amputatiewond bekijken alvorens hij met ontslag kon. Eigenlijk stond ik op het punt om aan te geven dat ook hij ‘vrij was om naar een ander ziekenhuis te gaan’, maar ik hield wijselijk mijn mond dicht. Ik gaf wel aan dat ik me gekwetst voelde door zijn opmerking, en liet hem weten dat hij me via de verpleging kon roepen zodra hij zover was. Later die middag mocht ik hem uiteindelijk toch onderzoeken en kon hij met ontslag. Maar erkenning en excuses had ik niet ontvangen. Waar kon ik een klacht tegen hém indienen?

‘Eén keer niet binnen de lijntjes en ik werd meteen afgestraft’

Mijn plichten als arts waren me duidelijk. Maar om te achterhalen wat mijn rechten als zorgprofessional waren zou ik wel heel diep in mijn studie-aantekeningen moeten graven. Een snelle zoektocht op de site van de KNMG leert me dat de WGBO de arts inderdaad vooral plichten toeschrijft. Wel heb ik het recht om mijn eigen medische beslissingen te nemen. Een behandelingsovereenkomst kan ik niet zomaar beëindigen, tenzij er bijvoorbeeld sprake is van herhaaldelijk onheus of agressief gedrag. ‘Een arts moet incidenteel onaangepast gedrag kunnen opvangen en dulden’, lees ik verder. Een schouderklopje voor mezelf die weer eens netjes binnen de lijntjes had gekleurd!

Voor patiënten ligt de balans voor mijn gevoel net iets anders. Op Patientenfederatie.nl illustreert het verhaal van Eugenie in een klassiek dokter-bashing narratief – ‘er ging weer wat fout’ en ‘de zaalarts werkte niet mee’ – hoe patiënten het recht hebben op klagen. Maar ook informatie over onder andere het recht op een second opinion en het recht om een behandelovereenkomst te beëindigen zijn op klikafstand. De plichten van de patiënt worden me echter pas helemaal onderaan de pagina duidelijk…

Ik omarm onze zorgplicht met liefde en ben me ernstig bewust van de afhankelijke positie van de patiënt. Maar in het kader van wederkerige empowerment en de steeds meer horizontaal getrokken zorgrelatie vraag ik me af of onze behandelovereenkomst wellicht niet wat gedateerd is. Misschien dat we een sociaal contract kunnen incorporeren? Eentje waarin arts en patiënt aan dezelfde keukentafel zitten om gezamenlijk te beslissen waar we de lijntjes van die kleurplaat plaatsen? Om vervolgens samen te bepalen hoe we zo mooi mogelijk onze relatie vorm willen geven.