JUPITER

In dit nummer van het Tijdschrift verdient één onderwerp bijzondere aandacht: het JUPITER-onderzoek (‘JUPITER’ staat voor ‘Justification for the use of statins in prevention: an intervention trial evaluating rosuvastatin’). Dit onderzoek wordt in het kort besproken op bl. 245. Commentaren zijn er van de hand van Koopmans (bl. 218) en Lubsen (bl. 216). Waar Koopmans zijn kanttekeningen vooral plaatst vanuit een internistisch perspectief, kiest Lubsen een meer methodologische invalshoek. Beide commentatoren zijn kritisch en verwerpen een ‘blinde’ behandeling met een statine van personen met een niet-afwijkende cholesterolconcentratie en een verhoogde concentratie C-reactieve proteïne (CRP). Bovendien zijn er ook bij dit onderzoek weer vraagtekens te zetten bij de onafhankelijkheid van de onderzoekers. Zo is gebleken dat één van de hoofdonderzoekers patent heeft op de methode van CRP-bepaling die in het onderzoek wordt gebruikt. Dit alleen al doet het onderzoek geen goed, zelfs als alle uitkomsten niet voor discussie vatbaar zouden zijn geweest. Mede gezien de negatieve publiciteit over rosuvastatine van enkele jaren geleden zal er altijd wel een zweem van wantrouwen blijven. Dit gegeven wakkert natuurlijk opnieuw de discussie aan over de mate waarin belangenverstrengeling storend werkt op de uitkomsten, maar vooral ook op de presentatie, beoordeling en interpretatie van klinisch onderzoek. Het is zeker goed dat verstrengeling van belangen vermeld wordt bij artikelen. Het is ook een goede zaak dat redacteuren van tijdschriften hun banden met bijvoorbeeld de farmaceutische industrie opgeven. Op de website van het Tijdschrift kan men binnenkort ook over onze redacteuren deze informatie vinden. Het is echter te simpel om te veronderstellen dat hiermee alle problemen zouden zijn opgelost. Zelfs als de lezer alle vormen van mogelijke belangenverstrengeling kan zien, blijft nog onzeker in hoeverre dergelijke belangen wel of niet meegespeeld hebben bij de analyse of de interpretatie van onderzoeksresultaten. Hoewel het niet makkelijk te realiseren zal zijn, zouden onderzoeken zoals de JUPITER-trial alleen uitgevoerd moeten worden als tenminste de hoofdonderzoekers vrij zouden zijn van welke vorm van belangenverstrengeling dan ook. Het zou al een stap in de goede richting zijn als farmaceutische bedrijven jaarlijks een deel van hun winst aan een nationaal centrum voor klinisch-farmacologisch of farmaceutisch onderzoek zouden moeten doneren – een suggestie die al eerder door anderen naar voren is gebracht. Natuurlijk moet dit dan niet verzanden in een nieuwe bureaucratische machine die het geld altijd weer naar dezelfde onderzoeksgroepen pompt. Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde zou een positieve invloed kunnen uitoefenen door te fungeren als bron van informatie.