Illusie van maakbaarheid

Prinsjesdag. Triomfantelijk kraait VWS victorie want alle belangrijke partijen hebben hun IZA getekend. Dat de Landelijke Huisartsen Vereniging niet heeft getekend is een pijnlijk detail.

‘Waar gaan we naartoe: passende zorg en ondersteuning, samen met de patiënt, op de juiste plek en met de nadruk op gezondheid’, stelt het IZA. Je kunt het er niet mee oneens zijn. En dat geldt eigenlijk voor het hele akkoord. De juiste thema’s worden benoemd. Wat ontbreekt zijn afdwingende voorwaardes. Er wordt te veel vertrouwd op overleg en welwillendheid, bij voorkeur in de regio, de andere mantra. Dit terwijl de onderlinge verhoudingen niet veranderen. Er is een partij die uiteindelijk toch de lakens uitdeelt: ‘Het grootste deel van de zorg binnen de Zorgverzekeringswet wordt concurrentieel ingekocht en individueel gecontracteerd. Dat is en blijft het uitgangspunt van ons zorgstelsel.’

‘Nee roepen vanaf de zijlijn is te makkelijk’

Het is niet dat we de problemen in de zorg niet kennen: te weinig personeel, te veel vraag, te weinig professionele autonomie, te grote regeldruk, te veel overleg en te weinig doorzettingsmacht om op de werkvloer verandering teweeg te brengen. ‘Kiezen voor passende zorg en ondersteuning vraagt ook om scherpe keuzes en goede randvoorwaarden’, stelt het IZA. ‘En om samenhang’, zou ik willen toevoegen. Het heeft geen zin om de ziekenhuizen te laten bepalen wat de deur uit kan als dat niet gebeurt in samenhang met keuzes die in de eerstelijnszorg moeten worden gemaakt.

Van maatschappelijk betrokken academici mag verwacht worden dat zij naast het onderzoeken en implementeren van de laatste wetenschappelijke inzichten overstijgend kunnen reflecteren op individueel gewin aan levenskwaliteit en weging van maatschappelijke kosten. Maar hyperspecialisatie, flexibilisering en angst voor klachten maakt de blik van de dokter steeds smaller in een maatschappij waar de illusie van maakbaarheid overheerst. Scherp kiezen betekent discussiëren met elkaar, bittere pillen moeten met steun in de beroepsgroep worden doorgeslikt. ‘Nee’ roepen vanaf de zijlijn is dan te gemakkelijk. De kern van dapper dokteren gaat over aanspreken van en aanspreekbaar zijn voor collega’s.

De leer- en verbetercyclus van zorgverleners met patiëntenervaringen als uitkomstmaat is een groot goed, maar waar blijft deze cyclus voor zorgverleners met hun bestuurders en zorginkopers? Er wordt in het IZA gesproken over PROM’s en PREM’s als maat voor kwaliteit van zorg. Misschien moeten we de ‘P’ van patiënt soms ook vervangen door de ‘P’ van professional als maat voor kwaliteit van de inkoop bijvoorbeeld. Zodat uiteindelijk de inkoop van zinnige, passende maar vooral optimale zorg wordt beloond.