‘Ik wil nog zo graag een kind van hem’

De intensivist had de naasten van de 29-jarige man verteld dat het traumatische schedelhersenletsel zo catastrofaal was dat de man niet meer zou herstellen. Doorbehandelen was daarom disproportioneel geworden. De vriendin van de man, waarmee hij sinds een paar maanden samenwoonde, vroeg ons op ontwapenend plat Rotterdams: ‘Kunnen jullie sperma bij hem afnemen, ik wil nog zo graag een kind van hem?’

Postmortale of perimortale sperma-afname is, sinds dit mogelijk is, ethisch bezien een controversieel onderwerp. Het zou op de Intensive Care kunnen plaatsvinden voordat de mechanische beademing wordt gestaakt. De spermatozoïden worden vervolgens ingevroren om er later eventueel een eicel mee te kunnen bevruchten.

Waarom is het ethisch bezien controversieel? Het belangrijkste argument is dat aannemelijk gemaakt moet worden dat de betreffende man geen bezwaar heeft tegen deze sperma-afname. Wil de man dat er een kind met zijn zaad verwekt wordt waar hij niet bij is? En wil de man dat bij deze vrouw? Toestemming daarvoor is immers niet zomaar te veronderstellen.

‘Toestemming daarvoor is niet zomaar te veronderstellen’

Wat de naasten zouden moeten bewijzen is dat de man een gedocumenteerde kinderwens had en dat de relatie tussen hem en de vrouw – die met zijn zaad zwanger wil worden – echt duurzaam was. Ideaal bezien zou dit in een expliciete schriftelijke wilsverklaring moeten zijn opgeschreven. Maar wie denkt daaraan als je jong bent? Is het af te leiden dat de man dit wil omdat hij samen met de vrouw een actieve kinderwens had? Dat bewijst immers alleen dat hij bij leven een gezin wilde stichten, maar niet dat hij dit ook zou wensen na zijn dood.

In november 2020 was op de Nederlandse televisie de documentaire In His Image van filmmaker Tami Ravid te zien. Ravid volgt ouders die een kleinkind van hun overleden zoons wensen – zij stierven tijdens hun militaire dienst in Israël. Het Israëlische leger staat toe dat deze ouders na de dood van hun zoon sperma mogen af laten nemen. Het kan dus zijn dat de ouders bij verschillende alleenstaande vrouwen kleinkinderen laten verwekken met het zaad van hun zoon. ‘Next level’ vanuit Nederlands perspectief.

In Nederland zal slechts bij hoge uitzondering toestemming worden gegeven om zaad perimortaal of postmortaal af te nemen voor latere bevruchting zonder expliciete toestemming van de man. Het valt niet te veronderstellen dat de man dit zou willen: dat er een kind verwekt wordt waar hij niet bij is, bij deze vrouw. ‘In dubio abstine’ is dan een goed argument.