Het probleem met de voedingsepidemiologie

Observational studies have reported many beneficial effects of vitamin and mineral supplements on cardiovascular and other diseases, but randomized controlled trials have failed to confirm these. This could be due to the failure of statistical adjustment to eliminate residual and unmeasured confounding by known risk factors. A Mendelian randomization study now suggests a similar problem for the observed beneficial effects of moderate alcohol intake. When 500,000 Chinese people were ranked by self-reported alcohol intake, stroke risk showed a U-shaped curve, risk being lowest at 1-2 units per day. However, when subjects were ranked by genetically conditioned intake, risk was lowest in abstainers and went up linearly with intake. Mendelian randomization may be more suitable for elucidating the effects of diet on health than conventional epidemiology.

Conflict of interest and financial support: none declared.

De epidemiologie onderzoekt de verdeling van ziekten in de bevolking en welke factoren die verdeling verklaren. Daaraan danken we veel kennis over de etiologie van ziekten. De laatste decennia werden de uitkomsten van observationele studies op het gebied van voeding echter niet bevestigd in RCT’s: B-vitamines, vitamine C en vitamine E hadden geen effect op hart- en vaatziekten, selenium had geen effect op prostaatkanker, β-caroteen veroorzaakte juist meer longkanker en allerlei gunstige effecten van vitamine D werden niet bevestigd.¹ Hoe komt dat? Bestaat er een uitweg zonder dat we elke nieuwe relatie moeten toetsen in een RCT? Mendeliaanse randomisatie biedt mogelijk een oplossing. Ik illustreer dat aan de hand van alcoholgebruik.

40 jaar geleden werd gepubliceerd dat de sterfte aan ischemische hartziekten lager was naarmate in een land meer alcohol – met name wijn – werd gedronken.² Ook binnen bevolkingen kregen matige drinkers minder hart- en vaatziekten dan geheelonthouders. Dat was welkom nieuws. Er werd ook een mechanisme geopperd: alcohol verhoogt de concentratie van het ‘goede’ HDL-cholesterol. Matige drinkers zijn echter gemiddeld ook slanker dan geheelonthouders, ze roken minder, bewegen meer en eten gezonder.³ Het beschermende effect van 1-2 glazen alcohol per dag is dus verstrengeld met andere factoren (‘confounders’) die beschermen tegen hart- en vaatziekten. Die factoren maken deel uit van de sociale tweedeling tussen laag- en hoogopgeleide mensen.

‘Confounding’

Theoretisch kunnen de effecten van confounders onafhankelijk van elkaar worden geschat met behulp van ‘statistical control’. Daarvoor moeten echter alle relevante verstorende factoren foutloos zijn gemeten. Dat lukt zelden. Bij rokers hangt bijvoorbeeld de exacte blootstelling aan carcinogenen…