Herziening consensus hemofilie: behandeling en verantwoordelijkheid

– Haemophilia is an X-linked clotting disease occurring in 1400 men in the Netherlands. As the result of factor VIII or IX deficiency, haemophilia patients suffer from severe bleedings, spontaneous or caused by trauma. Bleedings mostly occur in major joints and muscles. Repeated bleedings can cause disability.

Treatment of haemophilia consists of replacement therapy with factor VIII or IX. The first aim of treatment is to prevent bleedings (prophylaxis). The second aim is to limit joint damage in case of bleeding by timely and adequate substitution therapy. In addition, physical therapy and sports are used to keep patients in shape.

Until the introduction of recombinant factor VIII in 1992 only plasma derived factor VIII and IX products were available.

Substitution therapy has caused various side effects, such as allergic reactions. Since the introduction of ultra-pure concentrates, allergic reactions have grown rare. Viral infections like HIV and hepatitis C, which were transmitted through blood products, have not occurred in Dutch haemophilia patients since the introduction of adequate viral inactivation steps. In case of development of antibodies against factor VIII or IX, therapy with factor VIII or IX products is insufficient. Antibody formation is more often seen in haemophilia A (25) than in haemophilia B (2). In most cases antibodies disappear during socalled immune tolerance induction. This therapy consists of regular infusion with factor VIII or IX. Once an inhibitor has disappeared, patients can be treated normally once more.

As haemophilia is a rare and complex disease patients should be treated in specialized centres, preferably by a comprehensive care team. This is even more justified because treatment of haemophilia is costly. Over the last 20 years haemophilia treatment has improved much. This has resulted in a decrease of the number and of the duration of hospitalization, and a decrease in days lost at school or work. This has led to great improvement of the social life of haemophilia patients.

Samenvatting

Hemofilie is een chronische stollingsstoornis die bij 1400 mannen in Nederland voorkomt. Als gevolg van het ontbreken van stollingsfactor VIII of IX kunnen zich spontaan of na een trauma bloedingen voordoen, die meestal in de grote gewrichten of spieren zijn gelokaliseerd. De bloedingen kunnen tot invaliditeit leiden.

De behandeling, substitutie met het ontbrekende stollingseiwit, is er in de eerste plaats op gericht bloedingen te voorkomen (profylaxe). Een tweede doel is om, bij een optredende bloeding, gewrichtsschade zoveel mogelijk te voorkomen door tijdige en adequate substitutietherapie. Daarnaast wordt door middel van fysiotherapie en sport getracht de lichamelijke conditie op peil te houden.

Factor-VIIIIX-producten die gebruikt worden voor de behandeling van hemofilie werden tot 1992 uitsluitend uit plasma vervaardigd. Sindsdien zijn ook recombinantfactor-VIII-producten op de markt.

Als gevolg van substitutietherapie hebben zich verschillende bijwerkingen voorgedaan, allergische reacties bijvoorbeeld, die met de toenemende zuiverheid van producten echter zeldzaam zijn geworden. Ook kunnen door bloed overdraagbare ziekten, zoals HIV-infectie en hepatitis C, genoemd worden. Sinds de invoering van virusinactiverende methoden heeft zich geen overdracht van hepatitis C en HIV meer voorgedaan. Tenslotte is antistofvorming tegen factor VIII en IX mogelijk, waardoor standaardbehandeling niet goed meer mogelijk is. Vooral bij hemofilie A ontstaan vaak antistoffen (in 25 van de gevallen; bij hemofilie B in 2). Met behulp van immuuntolerantie-inductie, waarbij regelmatig factor VIII wordt toegediend, verdwijnen de antistoffen veelal weer, waardoor een patiënt weer ‘normaal’ behandelbaar wordt.

Gezien de zeldzaamheid en de complexiteit van de aandoening wordt geadviseerd de begeleiding van hemofiliebehandeling in daartoe gespecialiseerde centra door een multidisciplinair team te laten plaatsvinden. Bovendien is hemofiliebehandeling kostbaar, hetgeen adequate begeleiding des te meer rechtvaardigt. De huidige behandeling is flink verbeterd ten opzichte van 20 jaar geleden. Dit komt vooral tot uiting in een afname van het aantal opnamen en van de opnameduur en in een afname van school- en werkverzuim, waardoor patiënten met hemofilie maatschappelijk aanzienlijk beter functioneren.