Helpen enge foto’s op sigarettenpakjes?

De komst van afschrikwekkende afbeeldingen op rookwaren ging in Nederland gepaard met een iets toegenomen bewustzijn van de risico’s van tabaksgebruik, zo blijkt uit een publicatie van Dirk-Jan van Mourik van de universiteit Maastricht en collega’s in BMC Public Health (2020;20:512). Rokers pikten de waarschuwingen vaker op en hun kennis van enkele specifieke risico’s, zoals blindheid en beroerten, nam toe.

Vanaf mei 2016 bevatten verpakkingen van tabaksproducten ook in Nederland verplicht bewust afschrikwekkende afbeeldingen die verwijzen naar de risico’s van roken. Van Mourik en collega’s gebruikten de gegevens uit een longitudinale vragenlijststudie onder actieve rokers om te bepalen of het plaatsen van afbeeldingen te koppelen was aan een veranderende risicobewustheid. Ze analyseerden daarvoor de in de periode 2012-2017 jaarlijks door gemiddeld 1413 tabaksgebruikers ingevulde vragenlijsten. Gedurende de jaren trad overigens veel verloop op in deze populatie, onder andere doordat de onderzoekers mensen die stopten met roken vervingen door doorrokers.

Hoewel causaliteit niet aan te tonen valt, bleek uit de cijfers dat rokers meer gezondheidsboodschappen oppikten vanaf het moment dat de plaatjes op de pakjes kwamen te staan. De onderzoekers drukten dit gemiddelde aantal opgevangen boodschappen uit in een getal: in de periode 2012-2015 lag dat op 2,3-2,4, waarna het in 2015-2016 sprong naar 2,7. Gelijktijdig nam ook het percentage rokers toe dat wist dat tabaksgebruik het risico verhoogt op blindheid, hartziekten en beroerten. Voor de andere risico’s veranderde het bewustzijn niet veel. Zo bleef het percentage dat het verband met longkanker kende de hele onderzochte periode hangen op 84-86%. Ook de risico’s van meeroken bleven bij slechts ongeveer de helft van de rokers bekend.

De onderzoekers concluderen dat confronterende afbeeldingen mogelijk tot verdere risicobewustwording hebben geleid, maar dat de gemiddelde Nederlandse roker toch te vaak onvolledig op de hoogte is van de gezondheidseffecten van tabak. Ze pleiten voor het nog sterker ontmoedigen van met name de oudere en laagopgeleide rokers.