Goed of fout?

U kent hem wel, de patiënt met vage buikklachten die op het spreekuur verschijnt. Je worstelt je door de anamnese op zoek naar symptomen die wijzen op een organische aandoening. Bij elk consult staan we op een T-splitsing: gaan we door naar de volgende ronde met verwijzing en onderzoeken, of laten we het nog even op zijn beloop? Alarmsymptomen, zoals bloedverlies bij de ontlasting, zijn een ticket voor verder onderzoek, maar als die er niet zijn, wat dan?

Daar is gelukkig wat op gevonden: buikpijn zonder organische verklaring noemen we prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Afgelopen maand moest ik tweedejaarsstudenten geneeskunde duidelijk maken wat PDS was. Het ongeloof droop van de gezichten toen ik ze mocht vertellen dat er zeker vier aparte sets met diagnostische criteria in omloop zijn waarmee je de diagnose kunt stellen. En als je volgens de ene diagnostische set PDS kunt vaststellen, dan is het mogelijk dat je bij het gebruik van een andere set buiten de boot valt. Zoveel onzekerheid was te veel voor mijn studenten. Was er dan geen waterdichte test waarmee je PDS kunt vaststellen? Nee, die is er dus niet. Waarom hebben we die criteria dan?

Van der Horst en haar collega’s hebben dat eens voor ons op een rij gezet en ik moet zeggen: het valt niet mee (bl. 1243). De criteria zijn niet goed in staat om een organische ziekte zoals darmkanker te onderscheiden van PDS. In feite blijkt geen van deze diagnostische sets goed bruikbaar in de algemene praktijk. Hun advies is dan ook om iedere patiënt met een klinische blik te beoordelen. Nou, daar konden mijn studenten niet veel mee. Ze wisten wel dat geneeskunde niet exact was, maar met zóveel onzekerheid was voor hen lastig te leven.

Vragen we misschien te veel van deze diagnostische criteria? Het belangrijkste probleem bij PDS is dat een lakmoesproef voor het vaststellen van de diagnose ontbreekt. Elke nieuwe diagnostische set zal dus – net als de huidige sets – niet geheel voldoen. Al met al blijft het behelpen. Ik vind het zo langzamerhand een erg frustrerende bezigheid. PDS komt heel erg vaak voor, we kunnen het met al die criteria maar matig vaststellen en een afdoende behandeling is nog ver te zoeken. Volgens mij moeten we meer energie steken in het achterhalen van de oorzaak van PDS – als er al één oorzaak is – dan in het ontwerpen en analyseren van al die criteria.