Genoeg is genoeg

Het wordt erg gemakkelijk geroepen: dokters doen ingrepen die niet direct nodig zijn, of vragen meer onderzoek aan dan strikt noodzakelijk is. En ja, ook ik vraag me in de dagelijkse praktijk soms af of die CT-scan nu werkelijk nodig was en of we die colonoscopie niet beter hadden kunnen laten. Natuurlijk wil iedere dokter het doelmatigst naar de diagnose of therapie. En achteraf, als we allemaal weten hoe het is afgelopen, is het makkelijk om te roepen welke stappen overbodig zijn geweest.

Het complexe van deze discussie is het grote aantal variabelen. Dokters verschillen in ervaring, kennis en lef, en om het cliché maar weer eens van stal te halen, ook patiënten zijn niet altijd vergelijkbaar. In de spreekkamer leidt dit tot een unieke combinatie van dokter en patiënt, en de uitkomst is dan slecht voorspelbaar. Verder durf ik de stelling aan dat actie vaak wordt gewaardeerd. Het verwachtingspatroon in onze maatschappij is dat een consult in het ziekenhuis leidt tot verder onderzoek of een ingreep. Je moet als dokter van goede huize komen om ‘niets’ te doen. Dit vraagt vaak veel tijd en een zorgvuldig gesprek met patiënt en familie. In de afgelopen weken heb ik een aantal van deze gesprekken gehad met patiënten die in de laatste fase van hun leverziekte verkeerden. Met enig kunst- en vliegwerk zouden we hun leven kunnen rekken, maar de vraag was of we met de herhaaldelijke opnames wel op de goede weg zaten. Bij een hernieuwde verslechtering van de ziekte komt dan de onvermijdelijke vraag: ‘hoe nu verder?’. Het valt niet licht, maar steeds vaker bespreken we de optie om pas op de plaats te maken en niet in te grijpen. Voor de patiënt die in een emotionele rollercoaster zit valt het zwaar als de dokter vertelt dat het spel uit is. Ontkenning van de situatie ligt dan op de loer.

In dit nummer vat Marcel Levi een recent onderzoek samen waarin de verwachtingen werden onderzocht van patiënten die worden behandeld met palliatieve chemotherapie (A5895). Meer dan twee derde van de patiënten was zich er niet van bewust dat de – palliatieve – chemotherapie hen zeer waarschijnlijk niet zou genezen. Ongetwijfeld is het ze wel verteld, maar als dokters slagen we er blijkbaar niet goed in om de wereld van de patiënt binnen te stappen. Dat mogen we ons aantrekken, zeker als we willen dat de patiënt als partner optreedt en meebeslist over zijn eigen behandeling.