Gelijke zorg voor iedereen?

In ons land hebben alle mensen gelijke rechten op gezondheidszorg. Zonder aanzien des persoons. Althans, voor zover het de basiszorg betreft. Geen arts zal op grond van bijvoorbeeld huidskleur of culturele achtergrond de ene patiënt bewust bevoorrechten boven de andere.

Toch blijkt dat het aanzien van de patiënt er in de praktijk wél toe doet. Onbewust beïnvloeden bepaalde vooroordelen ons denken, doen en laten. Die vooroordelen zijn dikwijls diepgeworteld, voortkomend uit sociale conditionering en culturele normen. Vaak in combinatie met een beperkt inzicht in de culturele achtergrond van patiënten, kan die zogenoemde impliciete bias onbedoeld en ongewenst resulteren in een ongelijke behandeling met mindere kwaliteit van zorg. Een ongemakkelijke en misschien niet direct herkende werkelijkheid, maar een veelheid aan onderzoek laat geen andere conclusie toe.

De culturele competenties van artsen verbeteren is niet genoeg

Natuurlijk is het dan ook belangrijk om ons bewust te worden van die bias en om onze culturele competenties te vergroten. Daarvoor bestaan goede handreikingen. Ook het lezen van romans en poëzie uit andere culturen kan helpen. Maar dat alleen lijkt niet genoeg. Van de vele interventies die zijn ontwikkeld voor bewustwording en vermindering van impliciete bias in opleiding en praktijk is nooit aangetoond dat ze een blijvend effect hebben op het gedrag van studenten of zorgverleners. Evenmin werd een effect gezien op klinische uitkomsten of patiënttevredenheid.

Dat ligt zeker aan de gebrekkige manier waarop die interventies werden onderzocht, maar het lijkt ook voort te komen uit het feit dat ongelijke zorg niet alleen de resultante is van onbewuste vooroordelen en beperkte culturele competenties van zorgverleners. Structurele maatschappelijke factoren als financiële problemen, slechte woonomstandigheden, laaggeletterdheid en taalbarrières spelen ook een rol.

Willen we iedereen gelijke kansen op goede gezondheidszorg bieden, dan vraagt dat om aandacht voor alle factoren in een complex en dynamisch systeem dat leidt tot ongelijkheid in zorg. Dat kan dichtbij beginnen: meer tijd uittrekken om ons te verdiepen in de leef- en gedachtewereld van patiënten met een andere culturele achtergrond, inzetten van professionele tolken, meer diversiteit onder zorgverleners, extra aandacht voor laaggeletterde patiënten…

Gelijke zorg is niet ‘one size fits all’. Sommige patiënten moeten we een extra steuntje in de rug geven om ze dezelfde kansen te geven als alle andere.