Een geval van fraude bij farmaceutisch onderzoek in de neurologie

- This paper describes the laborious and lengthy path to clarification and disclosure in a case of fraud in a neurological pharmaceutical clinical trial in the Netherlands. A Dutch neurologist was suspected of irregularities within the context of the ‘European stroke prevention study 2’ (ESPS-2), a multicentre study into medicinal prophylaxis in patients who had suffered a stroke. The Netherlands Society of Neurology (NVN) established an independent inquiry committee for further investigation of the case. The identity of 425 of the 438 patients (97) included in the trial by the neurologist could be retrieved. The majority of these patients were known to the neurologist with cerebral infarct. For a sample of 115 patients, the general practitioners (GPs) were contacted by means of a questionnaire. Ninety percent of the responding GPs were unaware of their patients' participation in the pharmaceutical clinical trial. A total of forty patients were asked by their GP about participation: 36 (90; 95-CI: 76-97) indicated that they had not participated in the trial, and 4 could not remember.

The committee concluded that the neurologist had committed fraud, in the sense that he had used the names of existing patients without these patients actually being enrolled in the study. The report of the independent committee was not made public; the committee and the NVN board differed in opinion on the interpretation and implications of the agreements regarding this subject. Following prolonged legal action, the regional Disciplinary Board suspended the neurologist from practice for one year and the court of law sentenced him to 180 days imprisonment or a fee of 130,000 Euro.

Based on the experience gained from this case, recommendations in case of suspicion of fraud are discussed, such as the timely appointment of an independent inquiry committee and the establishment of unambiguous agreements regarding the disclosure of the results of the investigation. Possible legal implications should be considered in advance by the organisations involved; statutes should provide regulations for procedural rules. In the Netherlands there now exists a National Body for Scientific Integrity and a committee for the Scientific Integrity of Healthcare Research to prevent scientific misconduct and to stimulate reporting and appropriate handling of this problem.

Samenvatting

In dit artikel wordt een beschrijving gegeven van de lange en moeilijke weg naar duidelijkheid en openbaarheid in een geval van fraude in neurologisch farmaceutisch onderzoek in Nederland. Een Nederlandse neuroloog werd verdacht van onregelmatigheden in het kader van de ‘European stroke prevention study 2’ (ESPS-2), een multicentrisch onderzoek naar medicamenteuze preventie bij patiënten die een herseninfarct hadden doorgemaakt. De Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN) stelde een onafhankelijke wetenschappelijke onderzoekscommissie in om de zaak nader te onderzoeken. De identiteit van 425 van de 438 patiënten die de neuroloog had geïncludeerd (97) bleek te achterhalen. Het merendeel van deze patiënten was bij de neuroloog bekend wegens een herseninfarct. Van een steekproef van de patiënten (n = 115) werd de huisarts benaderd via een vragenformulier; uit 90 van de adequaat ingevulde formulieren bleek dat de huisarts onbekend was met deelname van zijn of haar patiënt(en) aan het geneesmiddelenonderzoek. De huisartsen vroegen in totaal 40 patiënten rechtstreeks naar deelname; 36 patiënten (90; 95-BI: 76-97) gaven aan niet te hebben deelgenomen aan het onderzoek en 4 patiënten wisten zich dit niet te herinneren.

De commissie achtte fraude door de betrokken neuroloog bewezen; de namen van bestaande patiënten werden door hem gebruikt, maar de patiënten werden niet werkelijk in de studie opgenomen. Het rapport van de commissie werd niet openbaar gemaakt; de commissie en het bestuur van de NVN verschilden van mening over de inhoud en consequenties van de afspraken die hieromtrent waren gemaakt. In een langdurig vervolgproces volgden een uitspraak van het regionaal tuchtcollege (1 jaar schorsing) en een veroordeling door de rechtbank (een boete van 130.000 euro of 180 dagen hechtenis).

Naar aanleiding van de opgedane ervaringen wordt aanbevolen bij processen wegens verdenking van fraude tijdig een onafhankelijke onderzoekscommissie in te stellen en ondubbelzinnige afspraken te maken over openbaarmaking van de resultaten van het onderzoek. Organisaties moeten zich op voorhand beraden op eventuele juridische consequenties; statuten zouden moeten voorzien in procedureregels. Er zijn in Nederland inmiddels een Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit en een commissie Wetenschappelijke Integriteit Gezondheidsonderzoek voor de preventie van wetenschappelijk wangedrag en voor de stimulering van melding en correcte behandeling van dit probleem.