Een chip te ver

Enkele maanden geleden baarde het Amerikaanse bedrijf Neuralink opzien met de succesvolle implantatie van een hersenchip, model Telepathy. Het werd een mediahype. Maar was het wel echt zo vernieuwend?

Neurologische implantaten zijn op zich niet nieuw. Neuromodulatie bij pijn en het cochleair implantaat hebben een gevestigde plaats in het arsenaal van de moderne geneeskunde. Maar ook implantaten voor het centrale zenuwstelsel en de hersenen hebben inmiddels hun weg naar de patiënt gevonden. Denk aan de ‘deep brain stimulation’ bij de ziekte van Parkinson.

Is dit nog wel geneeskunde?

Toch is er een belangrijk verschil tussen die neurologische implantaten en deze nieuwkomer. De eerdere implantaten waren ontworpen met het oog op herstel van ‘normale’ menselijke zintuigen en functies. De nieuwe chip is ontworpen om totaal nieuwe functies en zintuigen te ontsluiten. Weliswaar worden die nieuwe functies in de lopende klinische trials gebruikt om te compenseren voor beperkingen, maar een blik op de site van Neuralink laat duidelijk zien dat de ambitie van het bedrijf is om dit nieuwe ‘potentieel’ ook bij gezonde mensen te ontsluiten.

Dat roept verschillende medisch-ethische vragen op. Is dit wenselijk? Dragen dergelijke chips werkelijk bij aan gezondheid? Is dit nog geneeskunde, of wordt de geneeskunde slechts gebruikt om toestemming te krijgen voor deze experimenten? Experimenten die op termijn vergaande individuele en maatschappelijke consequenties kunnen hebben. Tot de risico’s behoren ook nieuwe ziektebeelden. De patiënt die je in de spreekkamer vertelt dat zijn gedachten worden afgeluisterd, heeft bijvoorbeeld misschien geen last van een paranoïde waan, maar van een virus in zijn computer-breininterface.

Over de maatschappelijke consequenties hiervan is al veel gefilosofeerd. De visies lopen ver uiteen. Daarbij staan aan het ene uiteinde van het spectrum de transhumanisten, die stellen dat de mensheid vanaf nu haar evolutie in eigen hand kan nemen, en aan het andere uiteinde zeer kritische en zelfs dystopische visies, die bijvoorbeeld digitale apartheid voorspellen. Beide visies gaan er echter van uit dat deze ontwikkeling niet te stoppen is.

Met dat laatste zijn wij het oneens. Zolang er aan deze digitale implantaten zo veel fundamentele vragen en risico’s kleven, moeten artsen en medisch-ethische toetsingscommissies niet meewerken aan dergelijke experimenten. Zolang er geen wetgeving is, hebben we als artsen de kans onze verantwoordelijkheid op te pakken en grote complicaties te voorkomen.