Een beeld zegt meer

…dan 1000 woorden. Het is een open deur, maar die trappen we hier toch graag een keertje in. Met die gedachte is dit themanummer over beeldvorming in de geneeskunde ontstaan. Het gaat daarbij niet over het beeld dat de maatschappij over ons dokters heeft. Daar wordt in de dagelijkse en populair wetenschappelijke pers immers al genoeg over geschreven. Dit nummer van het Tijdschrift is geheel gewijd aan welke beelden wij maken en hoe; niet alleen voor directe patiëntenzorg, maar ook bijvoorbeeld ten behoeve van opleiding en onderwijs.

De afgelopen jaren is daar veel in veranderd, met name door de toenemende digitalisering van het beeldmateriaal. De beelden die vooral radiologen, nucleair geneeskundigen en pathologen, maar ook een toenemend aantal andere collegae maken, zijn nu niet alleen sneller, maar ook op grotere afstand van de oorspronkelijke bron beschikbaar. Dat levert dus nieuwe mogelijkheden op, zoals het beoordelen op afstand. Maar tegelijk ook nieuwe vraagstukken, zoals: willen we die beelden wel laten beoordelen door een collega in India die we als behandelaar niet kennen? Ook het vraagstuk van het eigenaarschap van iets dat je niet meer beet kunt pakken, in tegenstelling tot een ouderwetse röntgenfoto, levert interessante gedachten op.

In dit nummer kijken we naar onderzoeken die verdwenen zijn maar ook naar nieuw beeldgebruik, de dingen die nog moeten komen, zoals computerondersteunde diagnostiek. Het feit dat beelden nu digitaal zijn of gemaakt kunnen worden, betekent dat er met behulp van beeldanalysesoftware interpretaties op kunnen plaatsvinden. Op beperkte schaal wordt dit al toegepast op uitstrijkjes en mammogrammen bij de screening op baarmoederhals- en borstkanker.

Een deel van het beeldmateriaal zal anders zijn dan voorheen. Pathologen zullen niet meer alleen door de microscoop kijken. Zij zullen in toenemende mate met behulp van moleculaire technieken op zoek gaan naar ondermeer mutaties en amplificaties in tumorcellen. Dat is belangrijk in het kader van de zogenaamde ‘targeted therapies’, zoals bij longkanker. In figuurlijke zin verandert het beeld van de patholoog daarmee ook. Van een puur diagnostische specialist wordt hij of zij een collega die nauw bij het bepalen van de therapie betrokken is. Een verandering in de inhoud van een specialisme, zoals die in de radiologie met de introductie van de interventieradiologie al heeft plaatsgevonden. Radiologen alleen op afstand, we noemen maar weer India, hebben daarmee zo hun beperkingen.

We pretenderen in dit themanummer geen compleet plaatje te geven. Met voorbeelden uit vooral de radiologie en pathologie hebben we de ontwikkeling en mogelijkheden van het gebruik van beeldmateriaal in de geneeskunde willen illustreren, zoals die natuurlijk ook in andere vakgebieden plaatsvinden. Wij wensen u veel lees- maar vooral ook kijkplezier.