Dwalingen in de methodologie. XV. Rokende grootvaders en andere vertekeningen door selectie

- That some cigarette smokers live until 90 years of age does not allow conclusions about the life expectancy of smokers in general as, after all, the dead are invisible.

- In the same way, a case-control study of factor F (e.g. smoking) as a determinant of disease D (e.g. Alzheimer's disease) may be biased by excess mortality in subjects with the combination of disease D and factor F. The result is an underestimation of the combination F-D in survivors (survival bias).

- A different form of bias may occur in hospital-based observational studies, e.g. of patients with disease Y (brain infarction), with or without previous treatment with drug A (aspirin). If previous treatment is associated with relatively mild deficits, while only patients with severe deficits are admitted, the difference in stroke severity cannot be observed in hospital (referral bias).

- In comparison with a population-based follow-up study important groups of patients may, in either example, have been lost in the study.

Samenvatting

- Dat sommige sigarettenrokers 90 jaar worden, zegt niets over de gemiddelde levensduur van rokers - de overledenen zijn immers onzichtbaar.

- Op min of meer dezelfde wijze kan in een patiënt-controleonderzoek naar het vóórkomen van een factor F (bijvoorbeeld roken) bij personen met en zonder de ziekte Z (bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer) vertekening zijn opgetreden door relatief hoge sterfte van patiënten met de ziekte Z én factor F: het resultaat is een ondervertegenwoordiging van de combinatie F-Z bij de overlevenden.

- Een andere vorm van vertekening kan vóórkomen bij het vergelijken van de uitkomst bij twee reeksen patiënten, bijvoorbeeld patiënten die met de ziekte Y (herseninfarct) in het ziekenhuis zijn opgenomen, met of zonder voorafgaande behandeling met het geneesmiddel A (acetylsalicylzuur). Wanneer voorafgaande behandeling met A ervoor zorgt dat de verschijnselen relatief licht zijn, terwijl alleen patiënten met ernstige uitval worden opgenomen, is in het ziekenhuis dit gunstige effect van acetylsalicylzuur op de ernst van de beroerte niet langer waarneembaar (vertekening door selectieve verwijzing).

- In beide voorbeelden kunnen belangrijke groepen patiënten buiten het onderzoek zijn geraakt die wel in een longitudinaal onderzoek zouden zijn betrokken.