Dwaalwegen

Sommige verjaardagen kunnen maar beter niet gevierd worden. In dit nummer memoreert collega Vlaanderen dat de zoektocht naar een behandeling voor herhaalde miskraam inmiddels 90 jaar duurt (D6693). Een kroonjaar, maar geen feest. In die 90 jaar zijn we namelijk, volgens Vlaanderen, geen stap verder gekomen. Allemaal mislukte pogingen die zich richten op de beïnvloeding van maternale factoren, terwijl bijna alle miskramen het gevolg zijn van een embryonale aanlegstoornis. En toch gaat de wetenschap door op deze weg met steeds weer nieuwe ideeën en onderzoeksvoorstellen. Ongetwijfeld met goede bedoelingen en begaan met het lot van vrouwen met een onvervulde kinderwens, maar of het verstandig is?

Begrijpelijk is het wel: het is immers moeilijk om afstand te doen van hypotheses die op grond van pathofysiologische of mechanistische overwegingen zo plausibel lijken. Het móet toch kunnen werken! Het is in de geneeskunde echter wel vaker voorgekomen dat iets wat zo voor de hand leek te liggen, in de praktijk niet blijkt te werken: tonsillectomie bij recidiverende keelontstekingen, decongestieve neusdruppels bij kinderen met een middenoorontsteking, het verwijderen van een gescheurde meniscus bij ouderen…

‘Vaak belemmert onze overtuiging ons om onverwachte effecten te zien’

Het is lastig om een overtuiging, denkrichting of heldere ingeving los te laten wanneer de verwachte effecten uitblijven. Sterker nog: vaak resulteert onze overtuiging in een tunnelvisie die ons belemmert om die onverwachte effecten ook te zien. Dat geldt in wetenschappelijk onderzoek en evenzeer in onze spreekkamers. Hoe vaak borduren we niet voort op een waarschijnlijkheidsdiagnose en schuiven we bevindingen die daar niet bij passen terzijde? Af en toe een pas op de plaats en kritisch de balans opmaken kan dan heel zinvol zijn.

Het doet me denken aan de tijd dat ik arts-assistent was in een klein perifeer ziekenhuis. De zeer ervaren chirurg had een gesprek met een wat oudere patiënt die hij eerder als wat warrig en vergeetachtig had ingeschat. Dat gesprek bracht echter een wending in zijn oordeel, waarna hij in grote letters in het – toen nog papieren – dossier schreef: mijn eerste indruk van deze patiënt was niet correct! Hij was een begenadigd chirurg, van wie ik veel geleerd heb, maar dit was misschien wel zijn wijste les.