‘Doctor knows best’

Discussies over lastige ethische onderwerpen worden vaak gevoerd op het niveau van de rationele argumenten, maar de uitkomst wordt vaak bepaald door een onderliggend gevoel dat helaas ook vaak onuitgesproken blijft.

Deze stelling kan worden onderbouwd met 2 stukken uit dit nummer. De eerste beschrijft een jongen die overlijdt aan de late gevolgen van mazelen (A8490). De discussie over mazelenvaccinatie laait momenteel op vanwege enkele mazelenuitbraken waarbij in Berlijn een peuter is overleden. De oplossing voor dit nodeloze lijden, verplichte vaccinatie, roept nare beelden op van krijsende kinderen die uit de armen van hun moeders worden gerukt door Mengele-achtige types met naalden. We selecteren vervolgens elementen als lichamelijke integriteit, autonomie, godsdienstvrijheid en ouderlijk gezag en wegen die zodanig dat verplichte inenting enigszins fascistoïde overkomt.

Bij de casus van een zwangere psychiatrische patiënte die behandeling en verloskundige controles weigert, voelt iedereen waarschijnlijk dat een kwetsbaar baby’tje gered moet worden van een gevaarlijke vrouw (A8183). De oplossing, een gedwongen keizersnede, blijkt echter nog niet zo eenvoudig te legitimeren. De ongemakkelijke waarheid is ook dat vrijwel alle argumenten even goed, zo niet beter, toepasbaar zijn op gedwongen vaccinatie.

Ook bij vaccinatie staat de grootte van de ingreep in verhouding tot het gezondheidsrisico en ook bij het weigeren van mazelenvaccinatie ontstaan risico’s voor anderen. Sommige argumenten gelden zelfs in sterkere mate. Een ongeboren kind kan bijvoorbeeld in formele zin nog geen patiënt zijn en de ongevaccineerde peuter wel. Als de auteurs stellen dat het voldoende is dat er stráks wel een kind is met wiens gezondheid nu rekening moet worden gehouden, kunnen we ook stellen dat we 17 jaar geleden rekening hadden moeten houden met de subacute scleroserende panencefalitis van vandaag. De peuter van toen kon net als de psychiatrische patiënte de merites van zijn medische behandeling niet begrijpen en afwegen en was daarom wilsonbekwaam. De vraag is of zijn ouders wel in staat waren een rationele afweging te maken. Het onderscheid tussen extreme opvattingen en psychiatrie is nu eenmaal flinterdun én arbitrair. Het sectarische karakter van veel anti-vaccinatiegroepen roept verdere vragen op over wilsbekwaamheid.

Een cruciaal argument tegen een gedwongen sectio is dat alleen behandelingen kunnen worden afgedwongen die patiënten zelf behoeden voor onheil. Dit wordt opgelost doordat artsen oordelen dat een slechte afloop van de zwangerschap geestelijke schade zal toebrengen aan de patiënte en dat dit met een sectio wordt voorkómen. Uiteindelijk redden we dus de baby, precies zoals we wilden. We gebruiken daarvoor een ingewikkelde redenering met als noodgreep een soort ‘doctor knows best’. Dat is niet per se verkeerd, maar wel een beetje gevaarlijk, vooral als we niet eerlijk kijken naar onze diepere beweegredenen.