artikel
In mijn vorige blog beschreef ik hoe Amerikaanse politici bijdragen aan de verwarring over gezonde voeding. In deze blog beschrijf ik hoe de voedingsindustrie haar verwarrende steentje bijdraagt, door het beïnvloeden van wetenschappelijk onderzoek.
Cyclus van beïnvloeding
Wetenschappelijk onderzoek probeert zo objectief mogelijk een bepaalde vraag te beantwoorden. Maar dat lukt niet altijd optimaal. Zo maakt de opzet van het onderzoek uit; weten deelnemers bijvoorbeeld of ze een placebo of een nieuw medicijn krijgen? Ook de financiering van onderzoek is een vorm van beïnvloeding: hoe objectief zijn positieve uitkomsten van een nieuw medicijn als de fabrikant dat onderzoek zelf betaalde?
Ook de voedingsindustrie mengt zich regelmatig in wetenschappelijk onderzoek. En die inmenging gaat wellicht verder dan je denkt, zo bleek op een recent congres over ‘onderzoek naar onderzoek’ van de National Academies of Sciences, Engineering & Medicine. Lisa Bero van de universiteit van Colorado sprak van de ‘cyclus van beïnvloeding’: financiers beïnvloeden de wetenschap bij het opstellen van onderzoeksvragen, het kiezen van uitkomstmaten, en het interpreteren van (onwelgevallige) onderzoeksresultaten, bijvoorbeeld bij de totstandkoming van Amerikaanse voedingsrichtlijnen, wat weer beïnvloedt welk nieuw onderzoek er gedaan wordt.
Bewegen en marketing in plaats van eetpatronen
Inzoomend op overgewicht is het klip en klaar dat de voedingsindustrie beïnvloedt welk onderzoek er überhaupt gedaan wordt. Zo geeft ze een veelvoud uit aan onderzoek, vergeleken met de schamele 1,5 miljard die de Amerikaanse overheid besteedt aan voedingsonderzoek. Dit uit zich bijvoorbeeld in door Coca-Cola en Mars gefinancierd onderzoek dat het belang van beweging benadrukt, om de aandacht af te leiden van de rol van hun eigen ultrabewerkte producten. Daarnaast financiert de industrie vooral onderzoek naar specifieke voedingsstofjes, met als doel het legitimeren van gezondheidsclaims voor specifieke producten, terwijl het bij gezonde voeding juist om eetpatronen als geheel gaat. De bemoeienis van de industrie is dus niet altijd te zien in de kwaliteit van het onderzoek dat wordt gedaan, maar vooral in de vragen die überhaupt onderzocht worden – een slinkse manier om de aandacht af te leiden van ongezonde product of deze zelfs in een goed daglicht te zetten.
Erecties en de dood bedriegen
Je kunt een hele bibliotheek vullen met studies gericht op het legitimeren van banale tot absurde gezondheidsclaims voor marketingdoeleinden. Wist je bijvoorbeeld dat blauwe bessen en granaatappelsap de kans op erectiestoornissen verkleinen? En dat granaatappelsap zelfs in staat zou zijn om de dood te bedriegen? Wist je dat froot loops een betere keuze is dan een donut? En dat chocolademelk je hersenfunctie verbetert, zelfs na een hersenschudding? Zie Marion Nestle haar industry-funded study of the week rubriek voor meer vertier.
Wat je niet ziet
Een lastig aspect is dat beïnvloeding van wetenschappers door financieel belanghebbenden voor een groot deel onbewust plaats vindt. Wetenschappers reageren al snel als door een wesp gestoken op de suggestie dat ook zij mogelijk beïnvloedbaar zijn. Het typische argument is dat zijzelf professioneel genoeg zijn om onafhankelijk te blijven. Een menselijke reactie, welke echter weersproken wordt door psychologische experimenten waaruit blijkt dat wetenschappers die zeer overtuigd zijn van hun eigen onafhankelijkheid, vaker in belangenverstrengeling terecht komen dan wetenschappers die meer twijfelen over mogelijke beïnvloeding. Om het nog ingewikkelder te maken: wetenschappers hebben meestal niet door dat ze beïnvloed worden. Dit drijft experts op het gebied van wetenschappelijke integriteit tot wanhoop, waardoor zij met een Conflict of Interest Bingo de spot drijven met argumenten die worden opgevoerd om het belang van potentiële beïnvloeding te weerleggen.
Een ander onzichtbaar probleem is dat mogelijke belangenverstrengeling niet altijd (duidelijk) vermeld wordt in wetenschappelijke artikelen. Meestal staat vermeld dat de onderzoeksfinancier geen invloed had, maar een overgrote meerderheid van uitvoerders van geneesmiddelenonderzoek gaf aan dat de financier wel degelijk invloed had, en slechts een derde gaf aan het laatste woord te hebben over het onderzoeksdesign. Ook tonen interne stukken van farmabedrijven aan dat ongewenste resultaten vaak niet gepubliceerd worden.
Wie betaalt?
Een bekend schandaal rond gebrek aan transparantie vormt het door Coca-Cola gesponsorde Global Energy Balance Network: een netwerk van academici met als primaire boodschap dat overgewicht vooral komt door bewegingsarmoede. Coca-Cola sponsorde deze club met ‘unrestricted grants’, maar dat werd pas duidelijk nadat de New York Times wel zeer nauwe banden aantoonde, waardoor het netwerk stopte en ten minste één universiteit de funding teruggaf. Coca-Cola beloofde meer transparantie met een overzicht van door hen gefinancierde wetenschap, maar daarop stond minder dan 5% van het daadwerkelijk door Coca Cola gefinancierde onderzoek.
Wie onderzoek betaalt wordt gelukkig steeds vaker vermeld, maar voedingsbedrijven financieren onderzoek meestal niet direct. Net als bij de tabaksindustrie zitten er vaak front groups tussen, non-profit ‘denktanks’ met een neutrale naam die onderzoek financieren, en zelf gefinancierd worden door de voedingsindustrie. Het International Life Sciences Institute is een dergelijke club.
Als potentiële belangenconflicten niet, onvolledig of onduidelijk vermeld worden, en als wetenschappers zich niet bewust zijn van beïnvloeding, belemmert dat weer het onderzoek naar beïnvloeding. De cyclus van beïnvloeding werkt dus ook op zo’n manier dat deze onderzoek naar beïnvloeding tegenwerkt.
Product defense industry
Er zijn dus veel manieren om wetenschappelijk onderzoek te beïnvloeden. En zelfs als steeds duidelijker wordt dat een product gezondheidsschade aanricht, heeft de industrie in de VS een laatste strohalm achter de hand in de vorm van de ‘product defense industry’: consultants met een vlotte pen die zich actief mengen in het wetenschappelijke debat via commentaren en andere korte publicaties. Het vizier is gericht op het vereisen van absolute zekerheid over de relatie tussen een product en gezondheidsschade, en afleidende andere (vergezochte) mogelijke oorzaken worden gesuggereerd. Tabaksbeleid is bijvoorbeeld decennialang vertraagd door verwarrende hypothesen dat longkanker veroorzaakt zou worden door genetica of de gassen die tapijten uitstoten (I kid you not). Doubt is our product, zo schreef een hooggeplaatste official binnen de tabaksindustrie, en historische analyses over asbest, lood, plastic, klimaatverandering en suiker openbaren dezelfde handelswijze.
Conclusie
Wat gezonde voeding is, is voor veel mensen onduidelijk, en beïnvloeding van de wetenschap door de voedingsindustrie draagt daaraan bij. Die situatie geldt zeker in de VS, waar lobby tot een kunst is verheven. Dit is overal op de wereld relevant, omdat Amerikaanse voedingsbedrijven multinationals en een dominante financier van internationaal (voedings)wetenschappelijk onderzoek zijn. Door de voedingsindustrie gefinancierd onderzoek en product defense moeten daarom kritisch beschouwd worden, ook al kost het soms moeite om de financieringsbron te achterhalen. Niet (alleen) om te wantrouwen wat de voedingsindustrie laat onderzoeken, maar juist om te wantrouwen wat zij niet laat onderzoeken.
lees alle Supersize Blogsover luc hagenaars volg NTvG gezonde zorg
Artikelinformatie
Reacties