De vergiftiging van Viktor Joesjtsjenko

Tijdens zijn campagne werd de Oekraïense presidentskandidaat Viktor Joesjtsjenko plotseling onwel. Dat gebeurde in Kiev op 5 september 2004. In de periode daarna werd zijn gezicht grauw, pokdalig en puistig, een verschijnsel dat bekend staat als chlooracne. Pas in december werd met zekerheid vastgesteld dat het om een 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxine (TCDD) vergiftiging ging: zijn bloed bevatte 50.000 keer meer dioxine dan normaal voor iemand van zijn leeftijd. En omdat het om een zuivere vorm van dioxine ging, die van nature niet voorkomt, moet het wel opzettelijk zijn toegediend. Drie jaar lang werd Joesjtsjenko door Zwitserse toxicologen gevolgd. Recent deden zij verslag in The Lancet (2009;374: 1179-85).

TCDD wordt als potentieel dodelijk gezien omdat het een carcinogeen is dat in vetweefsel wordt opgeslagen en omdat het een lange halfwaardetijd heeft. Opmerkelijk is daarom de bevinding dat TCDD in een menselijk lichaam snel kan metaboliseren. Dat was tot dusverre onbekend. Daardoor raakte Joesjtsjenko in 3 jaar tijd veel meer dioxine kwijt dan vooraf werd verwacht.

De studie naar de metabolisering van TCDD kon plaatsvinden omdat de politicus er zijn volle medewerking aan verleende. In Kiev en Genève liet hij artsen ruim honderd monsters bloed, urine, feces, zweet, huid, huidcysten en vetweefsel afnemen. Bovendien gaf hij schriftelijk toestemming de gegevens openbaar te maken.

De presidentiële medewerking leverde onder meer de informatie op dat het spijsverteringsstelsel naast zweet de voornaamste uitscheidingsroute is van dioxine en zijn afbraakproducten. Via deze routes werd in 3 jaar tijd 60% TCDD uitgescheiden. Daarnaast werd duidelijk dat de halfwaardetijd van TCDD in Joesjtsjenko’s lichaam slechts 15,4 maanden bedroeg, veel minder dan de 5 tot 10 jaar die uit dierstudies bekend was. Volgens de auteurs heeft de extreem hoge dosis die de president binnenkreeg zijn lichaam ertoe aangezet om extra veel afbraakenzymen aan te maken.

In een begeleidend redactioneel commentaar wordt de politieke achtergrond van de Oekraïne geschetst, waarin een dergelijke vergiftiging heeft kunnen plaatsvinden (Lancet. 2009;374:1131-2).