De tweede werkelijkheid van covid-19

Mijn dochter is verzorgende in een psychogeriatrische instelling. Al maanden loopt ze op haar tenen om geen covid op te lopen. Ze moet er niet aan denken haar ‘lieverds’ in de steek te moeten laten, laat staan ziek te maken. Net als bijkans de hele wereld snakt zij naar een vaccin.

Het is begin januari, het is bijna zo ver (C4748). Wetenschappers hebben zich de pestpokken gewerkt om een goed vaccin te maken en zijn daar wonderwel in geslaagd. Maar van mijn dochter hoor ik nu uit eerste hand wat er allemaal rondgaat in de sociale media: ‘Papa, ze zeggen dat je er kanker van krijgt of onvruchtbaar van wordt, dat het van een malafide bedrijf komt, dat je er acuut dood aan kunt gaan, dat het een complot is…’

Tijdens de kerstdagen heb ik nagedacht over complottheorieën, over waarom velen de vaccins wantrouwen. Waarom kunnen we niet meer gewoon iets aannemen, zeker als het even echt heel belangrijk is? De reguliere verklaring is dat iedereen iedereen kan bereiken en dat slimme algoritmes eenmaal gemaakte clicks op onzin belonen met nog veel meer van dezelfde onzin. Dat is vast waar, maar de vruchtbaarheid van de aarde waarin deze onzin valt verbaast me en is daarmee nog niet verklaard.

Het was vast de kerstsfeer die me deed denken aan de secularisatie. Al ben ik zelf atheïst, ik geloof in de vele functies van religie, waaronder dat het een ‘tweede werkelijkheid’ creëert waaraan mensen behoefte hebben om van alles in te kunnen parkeren. Zou in een gelovige samenleving desinformatie en complotdenken minder kans maken? De briljante Engelse auteur G.K. Chesteron schreef begin vorige eeuw al: ‘When men choose not to believe in God… they become capable of believing in anything.’

De taak van het NTvG is natuurlijk niet de verkondiging van een blijde boodschap. Goede informatie moet ons beschermen tegen hardnekkige en voortdurend muterende desinformatie. Het zal een harde dobber worden daarin net zo effectief te zijn als de covid-vaccins die voor ons klaarliggen.