De macht van het getal

‘Het getal is alles wat het geval is’. Deze parafrasering op het begin van de Tractatus Logico-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein vormt een goede inleiding op dit nummer van het Tijdschrift (en waarschijnlijk ook op veel andere nummers). Getallen hebben namelijk in allerlei vormen een machtige invloed op ons dagelijkse bestaan en zijn het onderwerp van nogal wat filosofische systemen en de logica. De Oostenrijks-Amerikaanse wiskundige, filosoof en logicus Kurt Gödel (1906-1978) ging zelfs zover dat hij met zijn Gödel-nummering aan elke formele uitspraak een getal toekende en op die manier kon ‘bewijzen’ dat de Amerikaanse grondwet het mogelijk maakte voor de Verenigde Staten om een dictatoriaal bewind te vestigen.

Dergelijke voor de meesten van ons niet geheel invoelbare stellingen zult u in dit tijdschrift niet tegenkomen maar wel publiceren wij weer een aantal artikelen waarin de macht van het getal centraal staat. Zo bespreken Drion en collega’s de implicaties van de landelijke transmurale afspraak over het beleid bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie (A3091, bl. XXX). Wanneer het getal dat de mate van nierfunctieverlies voorstelt een bepaalde waarde bereikt, wordt verwijzing wenselijk, maar dat getal heeft voor ouderen een andere betekenis dan voor jongeren. Men kan namelijk best wat terughoudender zijn met verwijzing wanneer de leeftijd het getal van 65 (jaar) heeft bereikt. Hoewel de keuzes voor dit soort richtinggevende getallen altijd wat arbitrair zullen blijven, maakt het artikel wel duidelijk welke invloed dit kan hebben op de besluitvorming van de arts en daarmee op de kosten van de gezondheidszorg. Het is overigens niet ondenkbaar dat onder druk van maatschappelijke discussies de grenzen voor de leeftijd en de nierfunctie in de toekomst verder aangepast zullen gaan worden.

Getallen en economische aspecten spelen ook een grote rol in het debat over de kosteneffectiviteit van primaire preventie met statines (A3419, bl. XXX en A3411, bl. XXX). Ondanks de lage kosten van bijvoorbeeld simvastatine en de klinische effectiviteit van dit middel lijkt het niet aangewezen om op grote schaal primaire preventie te bepleiten. Een derde voorbeeld van de invloed van het getal is te vinden in de bijdrage van Meinders, Bosch en Meinders over water drinken op grote hoogte. In dit artikel wordt op basis van pathofysiologische overwegingen een mythe ontkracht. Dit nummer van het Tijdschrift maakt weer eens duidelijk hoeveel wij nog niet weten. En om Wittgenstein nog maar eens te parafraseren: waarvan wij niet veel weten daarover moeten wij eerst meten.