De luie mens

Als je met een patiënt leefstijlproblematiek bespreekt, is luiheid vaak de olifant in de kamer. Je kunt eromheen draaien, maar de patiënt ziet zich met zijn of haar luiheid geconfronteerd. Ik speel daarom liever open kaart. De mens is lui, zeg ik dan: alle mensen zijn lui. We zetten de wekker zo laat mogelijk, lezen de krant online omdat de brievenbus zich niet onderweg naar de ontbijttafel bevindt, en de machine wast voor ons af. Op het kakeindje naar de universiteit zitten de bussen vol studenten, en wie nog fietst doet dat steeds vaker elektrisch. Zelfs een overbodig bevonden muisklik levert al zuchten en steunen op.

Sporters zijn niet minder lui dan niet-sporters, maar ze zijn lui op een andere manier. De marathonloper loopt wat meer, maar wel telkens hetzelfde rondje. Te lui om een nieuwe weg in te slaan. Thuisgekomen gaan de schoenen uit zonder de veters los te maken. Dat het bij sporters feitelijk om dezelfde luiheid gaat, die er alleen anders uitziet, vind ik een belangrijk inzicht om te begrijpen hoe die luiheid ons doen en nog meer ons laten beheerst. We zijn lui maar noemen het efficiënt.

‘We zijn lui maar noemen het efficiënt’

Luiheid en wellust zijn de drijvende krachten van de beschaving. Inmiddels leven we in een extreem energiezuinige maatschappij – alleen is het de menselijke energie die gespaard wordt, en zijn het de externe bronnen die moeten bijspringen. Onze lichaamscellen vinden dat heerlijk. Die rekken zich uit, laten een boer en al gauw meurt de hele bloedstroom en alle organen die daarop teren naar goede slaap.

Onze blik richt zich op de weegschaal, maar er is veel meer aan de hand. De suikerspiegels stijgen de pan uit, de hormoonhuishouding ligt op zijn gat en onze botten worden broos. Impotentie. Hypercholesterolemie. Chronische pijnen. Anders dan veel mensen geloven, gaat overgewicht ook nog eens vaak gepaard met ondervoeding. Het gezonde evenwicht is verstoord, en dat levert een laaggradig ontstekingsproces op dat langzaam gif in ons systeem spuit.

Nou, patiënt, ga daar maar eens aanstaan. Luiheid is niet jouw probleem, maar dat van de maatschappij. Jij krijgt alleen wel de rekening gepresenteerd. Daar de strijd mee aangaan, betekent dat je tegen de stroom in moet zwemmen. Je loopt voortaan een eindje om. Koopt in de winkel, niet online. Post eens een brief. In het warenhuis, zelfs in het ziekenhuis, moet je ernaar op zoek gaan, maar hij is er echt: de trap. En in de wachtkamer ga je staan.