De eerste keer, de eerste fout

Nee, niet je eerste zoen of vrijpartij. De eerste keer dat je iets ingewikkeldst deed of de eerste keer dat je een medische fout maakte. Vooral die blijven je bij.

Michail Boelgakov beschrijft in het verhaal ‘De stalen keel’ de angst en paniek van een 24-jarige dokter die in 1916 direct na zijn zeer matige opleiding in een negorij terechtkomt, 100 werst vanaf een grote stad. Zijn grootste angst is dat er een kind met difterie komt. Wat moet ie dan doen? Natuurlijk gebeurt dat: een benauwd kind. En een ongeruste en hevig scheldende oma. Het hele circus, inclusief zijn ervaren zusters, bemoeit zich ermee. Hij rent naar zijn appartement om nog even in een boek te kijken hoe hij een tracheotomie moet doen. Dat blijkt ingewikkelder dan hij dacht, maar veel keus is er niet. Hij rent terug. ‘Ik pakte het mes en dacht ondertussen: wat ben ik aan het doen? … Ik nam het mes en trok een verticale lijn over de opgezwollen, witte keel. Er kwam geen druppel bloed te voorschijn.’ Hij prutst wat af. Uiteindelijk krijgt de 5-jarige Luca een canule in haar trachea. ‘Nou dokter, die operatie heeft u fantastisch gedaan’, zegt de zuster.

Boelgakovs verhalenbundel Aantekeningen van een jonge arts moet je als dokter lezen. Niet alleen voor die eerste ervaringen, maar ook omdat er mooie verhalen instaan over fouten-maken. Zowel de tracheotomie als de fouten komen in dit nummer aan de orde. Bernard Fikkers en collega’ s leggen keurig uit dat ook 100 jaar na Boelgakov een tracheotomie maatwerk is (D1248). De emotie van Boelgakov ontbreekt in deze klinische les, maar dat is maar goed ook. Gelukkig zijn we tegenwoordig wel heel wat beter opgeleid en zijn spullen op een IC ook aanzienlijk beter dan zijn mes en canule in een morsig ziekenhuisje.

De eerste keer fout, omdat de adrenaline niet intramusculair in de patiënt verdwijnt maar intraveneus via een infuus (D1089). Grote schrik omdat de patiënt een heftige ritmestoornis krijgt. Ik kan me de paniek van de aios interne goed voorstellen. Die zal niet veel anders zijn geweest dan de paniek van Boelgakovs alter ego. Het is lovenswaardig dat Mike van der Have en collega’s precies opschrijven wat er nu misging. Maar of je dat nu met betere protocollen en herhaling van instructies kunt voorkomen, dat waag ik toch te betwijfelen, net als Paul Elbers en Armand Girbes, onze commentaarschrijvers (D1562). Niet alles is in protocollen met onbegrijpelijke afkortingen te vangen. Dokteren doe je met kennis, ervaring, goede communicatieve vaardigheden, maar soms ook met durf.