'De dreuning der daverende hersenen'; behandeling van traumatisch schedel-hersenletsel in Nederland in de 17e eeuw: 7 ziektegeschiedenissen uit Observationes medicae van Nicolaes Tulp

- In the 17th century, several collections of medical case reports were published in the Netherlands, mostly by surgeons. The often detailed descriptions provide a good impression of medical practice in those days. One of the best-known authors of such a collection of case reports is doctor Nicolaes Tulp (1593-1674). In the latest edition of his Observationes medicae (1739), 229 cases are described, seven of which pertain to traumatic skull and brain injury. These cases provide a clear picture of the treatment of traumatic brain injury in Amsterdam in the 17th century. The cases were caused by falling objects, a fall due to drunkenness, a gunshot wound and a fall on a slippery bridge. The frequency of surgical intervention in traumatic brain injury as reported by Tulp is remarkable; he describes frequent trepanation and craniectomy for epidural and acute subdural haematoma, coagulation of bleeding vessels on the dura, removal of contused brain tissue and the operative treatment of depressed skull fractures. It may be further concluded from the descriptions that Tulp adhered to a large extent to the medical views concerning the blood circulation as described by Galenus (129-199 AD).

Samenvatting

In Nederland verschenen in de 17e eeuw diverse bundels met medische casuïstiek, de meeste van de hand van chirurgijns. Door de veelal gedetailleerde beschrijvingen krijgt de lezer een goede indruk van het medisch handelen in die tijd. Een van de bekendste auteurs van een dergelijke bundel is de arts Nicolaes Tulp (1593-1674). In de laatste druk van zijn Observationes medicae (1739) worden 229 casussen beschreven, waaronder 7 met betrekking tot traumatisch schedel-hersenletsel. Deze casussen geven een duidelijk beeld van de praktische behandeling van dit letsel in het Amsterdam van de 17e eeuw. De casussen betreffen schedel-hersenletsel als gevolg van vallende voorwerpen, een val door dronkenschap, een schotwond en een val op een brug door gladheid. De behandeling van traumatisch schedel-hersenletsel was in de tijd van Tulp opvallend invasief, gezien het uitlepelen van gecontusioneerd hersenweefsel, het ontlasten van impressiefracturen en het frequente trepaneren, waardoor epidurale en acute subdurale hematomen werden ontlast en waarbij in sommige gevallen de bloedende vaten op de dura werden gecoaguleerd. Uit de omschrijvingen blijkt dat Tulp zich in belangrijke mate beriep op de medische inzichten met betrekking tot de bloedbeweging van Galenus (129-199 n.Chr.).