Samenvatting
- Primaire hyperparathyreoïdie (pHPT) wordt gekenmerkt door een verhoogde calciumconcentratie in serum bij een verhoogde concentratie of onvoldoende suppressie van parathormoon.
- De incidentie van pHPT is in de afgelopen jaren toegenomen, onder andere doordat de serumcalciumconcentratie steeds frequenter routinematig wordt bepaald, bijvoorbeeld in het kader van een postmenopauzale screening.
- De klassiek beschreven symptomen van pHPT, ‘bones and stones’, worden tegenwoordig lang niet bij iedere patiënt met pHPT gezien.
- Het stellen van de diagnose ‘pHPT’ berust alleen op biochemisch onderzoek en niet op beeldvormende onderzoeken.
- Adequaat beeldvormend onderzoek bestaat in eerste instantie uit echografie van de hals en technetium-99m-sestamibi-scintigrafie met SPECT-CT. Dit onderzoek is noodzakelijk om de locatie van de bijschildklieradenomen in beeld te brengen en een minimaal invasieve parathyreoïdectomie mogelijk te maken.
Artikelinformatie
Aanvaard op
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1870
Vakgebied
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG
Bones, stones, abdominal groans and psychiatric moans
Mijns inziens is er een fout geslopen in de beschrijving van de "klassieke symptomen". De juiste spreuk is: 'Disease of bones, stones, abdominal groans and psychiatric moans'.
The signs and symptoms of primary hyperparathyroidism are those of hypercalcemia. They are classically summarized by the mnemonic "stones, bones, abdominal groans and psychiatric moans".
* "Stones" refers to kidney stones, nephrocalcinosis, and diabetes insipidus (polyuria and polydipsia). These can ultimately lead to renal failure.
* "Bones" refers to bone-related complications. The classic bone disease in hyperparathyroidism is osteitis fibrosa cystica, which results in pain and sometimes pathological fractures. Other bone diseases associated with hyperparathyroidism are osteoporosis, osteomalacia, and arthritis.
* "Abdominal groans" refers to gastrointestinal symptoms of constipation, indigestion, nausea and vomiting. Hypercalcemia can lead to peptic ulcers and acute pancreatitis.
* "Psychiatric moans" refers to effects on the central nervous system. Symptoms include lethargy, fatigue, depression, memory loss, psychosis, ataxia, delirium, and coma.
The German description of the same symptoms is "Stein-, Bein- und Magenpein".
Tom Kluck, gynaecoloog, Spital Zentrum Oberwallis, Visp-CH
What's in the name
Wij danken collega Kluck voor zijn reactie “Bones, stones, abdominal groans and psychiatric moans”.
In de geneeskunde wemelt het van de zogenaamde “mnemorics”, geheugensteuntjes die zowel student als specialist helpen de anatomie, of symptomen en behandeling van bepaalde ziektebeelden beter te onthouden. Zo kennen we de ABCDE-methodiek in de acute opvang van een potentieel instabiele patiënt, de vijf F’s bij galblaasproblematiek en het bekende, rijmende zinnetje “Bones, stones, abdominal moans and phycic groans” voor de beschrijving van de klinische presentatie van hypercalciëmie.1
In de literatuur vinden we een legio aan variaties op dit ezelbruggetje van “abdominal groans” en “abdominal moans” tot aan de toevoeging van “hyptertones” aan de spreuk. Dat de zelfstandig naamwoorden “moan” en “groan” nogal eens verwisseld worden is begrijpelijk. Het Van Dale Engels-Nederlands woordenboek geeft de volgende definities: moan – gekreun, gekerm, geklaag, gejammer; groan - gekreun, gekerm, gesteun.2 Bovendien worden de woorden vaak samen gebruikt in de expressie “to moan and to groan about something”, waarmee “klagen” bedoeld wordt.
Welke exacte bewoording van de beschrijving van de klassieke symptomen van hypercalciëmie dan ook gebruikt, de betekenis en uitleg ervan blijft wat ons betreft gelijk, zoals in de reactie van collega Kluck weergegeven en ook in het artikel genoemd.
Willemijn Y. van der Plas, UMC Groningen
Referenties:
1. Carroll MF, Schade DS. A practical approach to hypercalcemia. Am Fam Physician. 2003 May 1;67(9):1959–66.
2. Van Dale Woordenboek Engels-Nederlands