Dan wil ik wel dood

Van tijd tot tijd komt een meestal nog opgewekte vijftiger de spreekkamer binnen. ‘Dokter, als ik dement word en naar een verpleeghuis moet, dan wil ik euthanasie.’ Ik hoor de wens aan, mompel dat het nog wel erg vroeg is om dat te willen, maak een aantekening in mijn EPD en berg de ingevulde verklaring op. Tegen de tijd dat het zover is, ben ik waarschijnlijk al lang met pensioen en misschien zelf ook wel dement. Dat maakt gesprekken over euthanasieverklaringen met nog niet-demente patiënten zo ingewikkeld. Het tijdsperspectief is nauwelijks te overzien.

Maar wat als de patiënt geen 50, maar 80 jaar is en cognitief wel degelijk flink achteruitgaat, de weg niet meer kan vinden, thuis nog maar net te handhaven is en aangeeft echt niet verder te willen? Hoewel het gebruikelijk is te denken dat demente patiënten niet meer lijden, ben ik daar niet zo zeker van. Zeker in een ‘beginstadium’ is het lijden groot en misschien wel veel uitzichtlozer dan het lijden van de bedlegerige, terminale kankerpatiënt, die weet dat het leven sowieso over een, twee weken over is. Maar het besef dat ik niet meer ‘ik’ ben en dat die toestand nog wel heel lang kan duren – dat lijkt me wel degelijk uitzichtloos lijden. Eenmaal diep dement weet ikzelf weliswaar vast niet meer wie ik vroeger was, maar is daarmee mijn lijden echt minder? Het tijdvenster waarbinnen euthanasie bij demente patiënten plaats kan vinden, is het probleem. Of ik ben – over 25 jaar wellicht – nog niet dement genoeg en lijd zogenaamd niet, of ik ben te dement en kan volgens mijn toekomstige dokter niet meer lijden of dat niet meer vertellen.

Dat is wezenlijk anders dan de situatie van de patiënten die ‘klaar zijn met het leven’. Die kunnen, kort door de bocht geformuleerd, immers zelf nog het heft in eigen hand nemen. Daarmee is hun wens niet per se een probleem dat op het bordje van de dokter ligt. Maar euthanasie bij dementie vind ik wel degelijk een medisch probleem.

Ik kan de oproep van de onderzoekers van het EMGO (bl. 749) om een goede richtlijn door de KNMG, VERENSO – en naar mijn idee ook het NHG – dan ook alleen maar ondersteunen. Het wordt tijd dat we als artsen beter regelen hoe we met deze problemen omgaan.