Complicaties na okselkliertoilet wegens mammacarcinoom

– Axillary dissection in breast cancer is performed to stage the tumor and to obtain regional tumour control. It is associated with some morbidity. Recently mention was made of post-axillary dissection pain of the arm following damage to one or more of the intercostobrachial nerves. In the University Hospital of Utrecht a radical axillary dissection is routinely performed for breast cancer with transection of the sensory intercostobrachial nerve(s). To evaluate the inherent morbidity of this operation, we interviewed and examined 71 women (75 axillae) who had undergone an axillary dissection for carcinoma of the breast between January 1987 and January 1990. In almost all cases a sensory deficit was present in the axilla andor arm. In 23 patients (26 sides; 35) there was pain in the arm, always in the innervation area of the intercostobrachial nerves. One-third of these cases had a NRS score of 5 or higher, indicating moderate to severe pain. Seroma and lymphedema were found in 21 patients. In 6 shoulders abduction was reduced to 90°. The several complaints were non-invalidating to 48 patients, slightly invalidating to 13 and moderately invalidating to 10 patients.

At present, histological examination of the axillary nodes is still the best way to detect metastases, and it has implications for adjuvant therapies. The results of this study indicate that routinely sacrificing the intercostobrachial nerves during axillary dissection may result in annoying sensory changes and that efforts should be made to preserve one or two of these nerves during the operation.

Samenvatting

Okselkliertoilet wordt bij patiënten die geopereerd worden wegens mammacarcinoom uitgevoerd om het tumorstadium te bepalen en om regionale tumorcontrole te verkrijgen. In recente literatuur wordt onder andere gewezen op het bestaan van pijnklachten en gevoelsstoornissen in oksel en arm ten gevolge van een beschadiging van de N. intercostobrachialis.

In het Academisch Ziekenhuis te Utrecht wordt wegens mammacarcinoom altijd een radicaal okselkliertoilet uitgevoerd, dat wil zeggen van het laagste niveau tot en met de okseltop, met doorsnijden van de Nn. intercostobrachiales. Om de hiermee gepaard gaande morbiditeit te evalueren werden alle 103 patiënten benaderd die in de periode januari 1987-december 1989 een okselkliertoilet ondergingen wegens een mammacarcinoom. Uiteindelijk werden 71 vrouwen (met 75 okselkliertoiletten) geïnterviewd en poliklinisch onderzocht. In vrijwel alle gevallen waren sensibiliteitsstoornissen aanwezig. Pijnklachten in de arm en oksel bestonden bij 23 patiënten (26 zijden; 35). Een derde van hen had een pijnscore van 5 of hoger, hetgeen betekent dat zij matige tot ernstige pijnklachten hebben. Een seroom trad 21 maal op en lymfoedeem ook 21 maal; dit laatste was 14 maal gering en 7 maal matig. Bij 6 schouders was de abductie beperkt tot 90°. De verschillende klachten werden door 48 patiënten als niet-invaliderend ervaren, 13 patiënten voelden zich in geringe mate geïnvalideerd en 10 patiënten matig.

Omdat op dit moment een goed alternatief voor het okselkliertoilet niet voorhanden is, kan dit als stadiëringsmethode nog niet achterwege gelaten worden. Daarbij moet gepoogd worden 1 of 2 van de intercostobrachiale zenuwen tijdens de operatie te sparen, daar uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat-het doorsnijden van deze zenuwen kan leiden tot vervelende sensibiliteitsstoornissen en matige tot ernstige pijnklachten.