Broze botten ruimtevaarder jaar na reis deels hersteld

Bij kosmonauten herstelt de corticale en trabeculaire microstructuur van gewichtdragende botten niet volledig binnen een jaar na een ruimtereis. Niet-dragende botten verslechteren na terugkeer op aarde. Dat valt te lezen in Journal of Bone and Mineral Research (2017; online 2 juni).

Gewichtloosheid tijdens lange ruimtereizen zorgt voor meer botresorptie en een verminderde botdichtheid. En omdat ruimtemissies steeds langer duren – gaan we naar Mars? – is preciezere kennis over botverslechtering noodzakelijk, zo schrijven Laurence Vico (Universiteit van Lyon) en collega’s.

Zij volgden daarom 13 mannelijke kosmonauten – 12 Russen en 1 Belg – die in de periode 2007-2013 aan 9 ISS-missies deelnamen. Voor en tot een jaar na de ruimtevluchten (reisduur 4-6 maanden) ondergingen de kosmonauten allerlei botmetingen.

De in de ruimte verslechterde corticale botdikte – de compacte buitenlaag – en botdichtheid van het distale scheenbeen herstelden na terugkeer op aarde. De toegenomen corticale porositeit en het trabeculaire bot – de sponsachtige binnenruimte – herstelden niet. Het spaakbeen bleef tijdens de ruimtereizen intact, maar ontwikkelde op aarde vooral in de corticale structuur onverwacht een progressieve breekbaarheid. Mogelijk fungeert het spaakbeen als botreservoir voor het scheenbeen en gaat het herstel van het een ten koste van de ander. Markers voor botmetabolisme waren binnen 6 maanden na de vlucht weer op het oude niveau, maar zakten tussen 6 en 12 maanden na de ruimtetrip tot onder de uitgangswaarden.

‘Het skelet past zich dus in ruimtevluchtomstandigheden aan, maar in tegenstelling tot systemische botveranderingen zoals bij osteoporose, verandert het bot tijdens ruimtereizen op specifieke plaatsen en op een specifieke manier, waarbij de gewichtdragende botten het meest zijn aangedaan’, aldus de auteurs. Zij benadrukken het belang van beschermende maatregelen tijdens en na ruimtevluchten.