Blaasstenen en lithotomie, een verdwenen kwaal als fundament van de urologie

- Urinary bladder stones have played a role in medicine for ages. Many examples of this disease can be found in Dutch history. The need to cure this ailment led to the development of extremely painful interventions, for which self-appointed specialists very soon came forward and were then employed in this capacity in the cities. The various interventions were: perineal lithotomy using either the ‘apparatus minor’ or the ‘apparatus major’, lateral lithotomy, cutting for stone ‘in two trips’, suprapubic cystotomy, and ultimately lithotripsy. Bladder stones have largely disappeared from contemporary medicine and now represent only 5 of all urinary-tract stones, the main groups at risk being men with prostate hypertrophy, whether or not surgically treated, and women previously operated on for incontinence. Bladder stones are now seen mainly in developing countries. The dangerous operations via an extravesicular route have now been replaced by transurethral procedures in which the stone is disintegrated with the aid of an electric charge, shock waves or ultrasound. In an early stage, this ailment was the incentive for the development of a separate medical specialty: urology.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:2805-12

Samenvatting

Urineblaasstenen hebben eeuwenlang een rol gespeeld in de geneeskunde. In de Nederlandse geschiedenis zijn veel voorbeelden van deze ziekte te vinden. Het opheffen van deze kwaal heeft geleid tot de ontwikkeling van zeer pijnlijke ingrepen, waarvoor zich al in een vroeg stadium speciale behandelaars opwierpen, die in die hoedanigheid ook in steden werden aangesteld. De verschillende ingrepen waren: perineale lithotomie door middel van ofwel het apparatus minor of het apparatus maior, laterale lithotomie, steensnijding ‘in twee reizen’, sectio alta en uiteindelijk de lithotripsie. Blaasstenen zijn uit de huidige geneeskunde goeddeels verdwenen en vormen thans 5 van alle urinewegstenen, met als voornaamste risicogroepen mannen met al of niet chirurgisch behandeld prostaatlijden en vrouwen die anti-incontinentie-ingrepen hebben ondergaan. De blaassteen komt nu vooral voor in de ontwikkelingslanden. De gevaarlijke operatieve behandelingen via extravesicale weg zijn thans vervangen door transurethrale ingrepen, waarbij de steen verbrijzeld wordt met behulp van elektrische lading, schokgolven of ultrageluid. Al in een vroeg stadium is deze kwaal aanleiding geweest tot het ontwikkelen van een apart specialisme, de urologie.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:2805-12