Bijwerkingen

Van tijd tot tijd gebeurt het dat er bij ons in korte tijd een aantal artikelen binnenkomt waarin iets gemeenschappelijks valt te ontdekken. Dat kan er dan toe leiden dat wij deze tegelijkertijd in ons tijdschrift plaatsen of dat wij de diverse auteurs vragen om gezamenlijk een stuk te maken over het overlappende onderwerp. In de tweede helft van het afgelopen jaar viel ons op dat er in een betrekkelijk kort tijdsbestek een groot aantal manuscripten binnenkwam waarin het fenomeen ‘bijwerking’ een belangrijke rol speelde. Dit vormde voor ons aanleiding een compilatie te maken van deze artikelen. Zonder nu direct van een themanummer te willen spreken, kunnen wij het huidige nummer wel ‘het bijwerkingennummer’ noemen, en dan hebben wij nog niet eens alle stukken over dit onderwerp hier opgenomen.

Kennelijk hebben wij te maken met een belangrijk en veelvoorkomend probleem waarvoor nog steeds te weinig aandacht bestaat. Zo laten Rikje Ruiter en collega’s zien dat bijwerkingen op geneesmiddelen bij ouderen een serieuze oorzaak van opnamen in het ziekenhuis zijn (A5182). Nu is dit onderzoek al wat van oudere datum en in zijn commentaar op het artikel plaatst Fred Dijkers ook enkele kritische kanttekeningen bij de volledigheid van de databases waarvan de onderzoekers gebruik hebben gemaakt (A5563), maar toch geven de uitkomsten te denken. En dan is er waarschijnlijk ook nog eens sprake van onderrapportage. Dat is natuurlijk een voorspelbaar probleem, want bijwerkingen die bij de meesten al bekend zijn, zullen minder vaak opnieuw gemeld worden en bijwerkingen die wat minder voor de hand liggen, zullen lang niet altijd als zodanig onderkend worden.

Toen ik onlangs zelf symptomen van tendinitis ontwikkelde tijdens behandeling met een van de chinolonen was voor mij de associatie snel duidelijk. Bij veel patiënten, maar – erger nog – ook bij veel dokters is deze overigens zeldzame en niet erg ‘logische’ bijwerking veel minder bekend en zal ook niet direct het verband met het middel doorzien worden. Velen van ons hebben daarnaast de ervaring dat er nogal eens bijwerkingen optreden omdat apothekers vaak wisselende preparaten aan patiënten verstrekken. De werkzame stof mag dan hetzelfde zijn, het effect van bijvoorbeeld een solvens is lang niet altijd duidelijk.

Bijwerkingen zijn klinisch zeer relevant (alleen al met het oog op de therapietrouw) en verdienen grondige bestudering. Klinisch farmacologen zouden daarbij een belangrijke rol kunnen en moeten spelen, maar dit specialisme is in ons land helaas onvoldoende van de grond gekomen. Misschien zou de minister hier wat meer op moeten inzetten, in plaats van alleen maar te roepen dat het goedkoper moet.