Samenvatting
- Intensivecareafdelingen hebben regelmatig te maken met patiënten bij wie de in opzet curatieve behandeling wordt omgezet in een palliatieve behandeling.
- Het gaat daarbij niet alleen om medisch inhoudelijke en technische aspecten, maar ook om medisch-ethische problematiek en vragen rond communicatie en regie. Deze zijn alle belangrijk om tot een juiste afweging te komen.
- Verpleegkundigen spelen hierbij logischerwijs een belangrijke rol, omdat zij het meeste contact met de patiënt en diens familie hebben.
- Optimalisering van de samenwerking tussen artsen en verpleegkundigen door het onderling uitwisselen van informatie die uniek is voor de verschillende disciplines, en ook het besef van ieders talenten en vaardigheden vormen de basis voor een goede communicatie en regie bij beslissingen rond het levenseinde.
- Het is zinvol om deze samenwerking te formaliseren in het multidisciplinair overleg.
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:2133-6
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
(Geen onderwerp)
Rotterdam, november 2006,
Met belangstelling hebben wij de bijdrage gelezen van Meinders et al. met betrekking tot de plaats van intensivecareverpleegkundigen bij beslissingen tot nalaten of staken van de behandeling op de Intensive Care (IC) (2006:2133-6). Zij geven aan dat het organiseren van een medisch-ethische bespreking aansluitend aan de (papieren) visite zinvol kan zijn om helderheid te verkrijgen over de medisch-ethische opvattingen en keuzen van de hulpverleners.
Wij hebben er op onze IC nadrukkelijk voor gekozen om een dergelijk overleg niet aansluitend aan het multidisciplinair overleg te houden, omdat slechts een minderheid van de verpleegkundigen dan aanwezig kan zijn. Wij voeren ons ‘klinisch-ethisch overleg’ standaard op de woensdagmiddag wanneer de overdracht van de dagdienst naar de avonddienst plaatsvindt. De ervaring heeft ons geleerd dat op dat moment de meeste hulpverleners aanwezig zijn. Wij willen benadrukken dat een dergelijk overleg staat of valt met de medewerking van de betrokkenen. Als format hebben wij niet gekozen voor de Nijmeegse of Utrechtse methode, omdat deze vrij veel tijd vergen, en sommige stappen daaruit voor de IC-praktijk niet relevant zijn. In plaats daarvan hebben wij een instrument ontwikkeld dat uit maximaal zeven verschillende stappen bestaat.1 Deze methode is simpel en heeft een draagvlak bij artsen en verpleegkundigen, die doorgaans een zekere argwaan hebben ten aanzien van modellen voor ethische weging. Ons streven is niet om altijd consensus of een compromis te bereiken, maar om gezamenlijk na te denken en te discussieren over de therapie bij patiënten die op dat moment in behandeling zijn. Dit moet van tevoren duidelijk zijn, daar met name bij verpleegkundigen nogal eens de indruk bestaat dat een klinisch-ethisch overleg daadwerkelijke oplossingen moet genereren. Uiteraard kan ook ad-hocoverleg gepland worden of overleg met de commissie van het ziekenhuis die zich bezighoudt met vraagstukken rond het levenseinde.
Verpleegkundigen hebben zorgen over de kwaliteit van de palliatieve zorg op de IC na het staken van een IC-behandeling. Om dit beter te structureren en te harmoniseren, hebben wij in het Erasmus MC in Rotterdam voor alle voorkomende beslissingen aangaande het nalaten of staken van een behandeling stroomdiagrammen ontwikkeld, in de hoop daarmee de zorg voor de patiënt en de bevrediging in het werk voor artsen en verpleegkundigen te verbeteren.2
Kompanje EJO. Klinische ethiek in de intensive care praktijk. Deel 1 – Is ethische casus afweging op de IC nodig en zinvol? Kritiek. 2004;22:20-5.
Kompanje EJO. Care for the dying in intensive care in the Netherlands. Intensive Care Med. 2006;32:2067-9.