Associaties

Doorgewinterde wetenschappers weten het natuurlijk: uit het samen vóórkomen van twee of meer fenomenen kan men geen conclusies trekken over eventuele causale verbanden. Voor minder ervaren onderzoekers, niet-wetenschappers en studenten is het vaak moeilijk om aan een sterk verband tussen twee variabelen geen onderlinge afhankelijkheid van deze variabelen toe te kennen. Zo werd ik tijdens mijn coassistententijd op de afdeling Chirurgie getroffen door het feit dat ik binnen één week drie patiënten zag die gelijktijdig varicosis van de beenvaten (de opname-indicatie) en hyperthyreoïdie hadden. Uit deze, naar mijn gevoel te vaak voorkomende, samenhang leidde ik een causaal verband af waarover ik sprak met de superviserende assistent. Deze assistent, die later een bekende vaatchirurg is geworden, gaf mij echter duidelijk te verstaan dat mijn waarneming op toeval berustte en dat ik er maar verder niet over moest nadenken. Uit dit stukje blijkt dat dit laatste advies geen effect heeft gehad en of er echt sprake is geweest van toeval valt ook niet met absolute zekerheid te zeggen. Weliswaar zijn er op PubMed hierover geen artikelen te vinden, maar het is de vraag of er wel diepgravend naar een verband tussen hyperthyreoïdie en varicosis is gezocht. De drang om iets te willen onderzoeken of de mogelijkheid daartoe wordt namelijk in hoge mate bepaald door plausibiliteit. Helaas wordt dit criterium nogal eens overgewaardeerd. Wat vandaag namelijk plausibel lijkt, kan morgen door nieuwe inzichten achterhaald zijn. Evenzo kan een tevoren niet-plausibel verband door bepaalde onderzoeken juist een plausibele betekenis krijgen. In dit nummer van het Tijdschrift is daar weer een mooi voorbeeld van te zien. Op bl. 998 beschrijven Stassen en haar collega’s in een dubbelpublicatie dat het samen vóórkomen van antineutrofielencytoplasmatische antistoffen en vasculitis gepaard gaat met een grotere kans op diepe veneuze trombose. Dit op het eerste gezicht niet direct voor de hand liggende verband kan in een betekenisvol kader geplaatst worden als men het endotheel als een bron van gegeneraliseerde ziekte beschouwt. Volgens deze redenering zou ook een eventueel verband tussen hyperthyreoïdie en varicosis een plausibele betekenis kunnen krijgen. Degene die een dergelijk verband nog eens zou willen onderzoeken, kan met referte aan dit redactionele stukje de resultaten in het Tijdschrift publiceren.