Armoede en onkunde: kraamvrouwenkoorts in het Amsterdamse Binnengasthuis in 1845

– The 1845 annual report of the maternity ward of the Amsterdam Binnengasthuis gives an insight into the obstetric kmowledge and developments at that time, with emphasis on puerperal fever. Since the introduction of clinical training of medical students in 1828, maternal mortality had risen from 2.6 to 9.0. In the year reviewed, 1845, maternal mortality was 8.6. The report concerns 395 indigent and malnourished women. Rickets was frequent. Delivery, presentation of the children, complications, operative deliveries and outcome of the children are described. Perinatal mortality was 12.5. In the original text, an impressive epidemic of puerperal fever in the first 4 months of the year is described. It also gives us an authentic insight into the views on the dissemination of puerperal fever, both the ‘epidemic’ (influence of cold weather etc.) and the ‘contagionistic’ view (dissemination by miasmata: evaporations from the diseased women). C.B.Tilanus Sr. (professor of obstetrics), reacted tepidly to Semmelweis‘ discoveries.

Samenvatting

Het jaarverslag van de kraamkliniek Verloskunde van het Amsterdamse Binnengasthuis uit 1845 geeft een interessant beeld van de toenmalige opvattingen en ontwikkelingen in de verloskunde, vooral op het gebied van de kraamvrouwenkoorts. Sinds de invoering van de praktijkopleiding voor medische studenten in 1828 was de maternale sterfte gestegen van 2,6 naar 9,0. Ook in het beschreven jaar, 1845, was de maternale sterfte groot (8,6).

Het verslag betreft 395 armlastige en slecht gevoede vrouwen. Rachitis kwam bij hen vaak voor. De perinatale sterfte was 12,5. In een deel van de oorspronkelijke tekst over de kraamvrouwensterfte wordt een zeer hevige epidemie van kraamvrouwenkoorts in de eerste 4 maanden beschreven. Zo krijgt de lezer een authentiek beeld van de toen geldende opvattingen over de verspreiding van de kraamvrouwenkoorts; dat waren de ‘epidemische’ opvatting (invloed van weersgesteldheid en dergelijke) en de ‘contagionistische’ opvatting (verspreiding via miasma's: uitwasemingen van de zieke vrouwen). De toenmalige hoogleraar, C.B.Tilanus sr. (hoogleraar verloskunde 1828-1847), reageerde weinig enthousiast op de ontdekkingen van Semmelweis.