Amyotrofische laterale sclerose en frontotemporale dementie

There is an overlap between amyotrophic lateral sclerosis (ALS) and frontotemporal dementia (FTD).
Some 5-10% of ALS patients show changes in their behaviour and personality that are characteristic of FTD and about 10% of FTD patients develop ALS. Mild cognitive impairment occurs in 30% of ALS patients.
The progressive decline of muscle strength in ALS patients and social skills in FTD patients places severe demands on the patient and his or her contacts.
In some ALS and FTD patients, ubiquitin-positive inclusions have been found in the hippocampus and anterior horn cells. In patients with familial FTD who have ubiquitin-positive inclusions, mutations have been found in the progranulin (PGRN) gene.
TAR-DNA-binding protein-43, encoded by the TARDBP gene, has recently been identified as a constituent of the ubiquitin inclusions. TARDBP and PGRN mutations are found in patients with ALS.
The overlapping characteristics provide clues for further research into the pathogenesis of ALS and FTD.

Samenvatting

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) en frontotemporale dementie (FTD) zijn verwant.
Bij 5-10% van de ALS-patiënten treden gedrags- en karakterveranderingen op die passen bij FTD en ongeveer 10% van de FTD-patiënten krijgt ALS; van de ALS-patiënten heeft 30% lichte cognitieve stoornissen.
De progressieve afname van de spierkracht bij ALS-patiënten en van het sociale functioneren bij patiënten met FTD vormen een zware belasting voor de patiënt en diens omgeving.
Bij een deel van de patiënten met ALS en FTD zijn in de hippocampus en in motorische voorhoorncellen ubiquitine-positieve insluitlichaampjes gevonden. Bij patiënten met familiare FTD en ubiquitine-positieve insluitsels zijn mutaties in het progranuline(PGRN)-gen geïdentificeerd.
Het TAR-DNA-bindende proteïne-43, waar het TARDBP-gen voor codeert, is een bestanddeel van de ubiquitine-positieve insluitsels. Bij ALS-patiënten zijn mutaties in het TARDBP- en PGRN-gen aangetoond.
De overlappende kenmerken vormen aanknopingspunten voor onderzoek naar de pathogenese van ALS en FTD.

Artikelinformatie

8 januari 2010

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A631

Vakgebied

Auteursinformatie

Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.

Afd. Neurologie: drs J. Raaphorst, arts in opleiding tot neuroloog (tevens: Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, afd. Neurologie, Amsterdam); prof.dr. B. Schmand, neuropsycholoog (tevens: Universiteit van Amsterdam, afd. Psychonomie); prof.dr. M. de Visser, neuroloog.

Afd. Revalidatie: drs. H.F. Grupstra, revalidatiearts.

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, afd. Neurologie, Amsterdam.

dr. W.H.J.P. Linssen, neuroloog

Erasmus MC, afd. Neurologie, Rotterdam.

dr. J.C. van Swieten, neuroloog

Contact drs. J. Raaphorst (j.raaphorst@amc.uva.nl)

Verantwoording

Prof.dr. D. Troost, neuropatholoog (Academisch Medisch Centrum, Amsterdam), droeg bij aan de paragraaf over pathologie en de figuur.
Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld.
Aanvaard op 2 november 2009