Alles en niets

‘Een specialist is een doctor, die heel veel weet van heel weinig, en die steeds meer en meer gaat weten van minder, totdat hij ten slotte praktisch alles weet van niets. Een huisarts daarentegen is een doctor, die een heel klein beetje weet van heel veel, en voortgaat minder en minder te weten van steeds meer, totdat hij ten slotte praktisch niets weet van alles.’

Aldus de internist-hoogleraar Hijmans van den Bergh tijdens zijn afscheidscollege in 1938. Zeker, enige relativering is vandaag de dag op z’n plaats: voor de meest voorkomende aandoeningen beschikt de huisarts van nu over goed gefundeerde richtlijnen en veel specialisten kijken wel degelijk over de grenzen van hun vakgebied heen. Maar toch: ons vak wordt steeds complexer en fragmentatie van de geneeskunde dreigt ons het zicht op de samenhang – de patiënt in zijn medische en psychosociale context – te benemen. In onze drang naar kostenbeheersing richten we ons vooral op efficiëntere verwijzing naar de dure tweede lijn. Een e-meedenkconsult kan hiervoor een goed instrument zijn (D3860). Maar de beweging terug is minstens zo belangrijk: wanneer een traject in de tweede lijn stagneert, kan een overleg met de generalist juist heilzaam zijn (D4555).

Tegen het einde van zijn loopbaan maakte Hijmans van den Bergh in dit tijdschrift de balans op van de ontwikkelingen in de geneeskunde (ntvg.nl/artikelen/balans-der-geneeskunde). De in het begin van de vorige eeuw verworven gezondheidswinst, in termen van verminderde sterfte en verhoging van de gemiddelde leeftijd, was volgens hem niet zozeer toe te schrijven aan vooruitgang op curatief gebied – zoals de verbeterde behandeling van syfilis, suikerziekte en rachitis – maar vooral aan ‘maatregelen van hygiënischen en socialen aard’: meer welstand, betere voeding, invoering van arbeidswetten… Hoewel in de laatste decennia op curatief vlak veel is bereikt, blijft ook nu het belang van aandacht voor sociale determinanten van gezondheid onbetwist (D4303).

Zo hebben de woorden van een begaafd clinicus, onderzoeker en docent na bijna een eeuw nog niets aan zeggingskracht ingeboet.

w.opstelten@ntvg.nl