Activisme op het menu

Stel je voor: je stapt in Amsterdam-Zuid in de metro en stapt in Amsterdam-Noord uit. In die korte rit ben je maar liefst acht levensjaren en 15 jaar gezondheid kwijtgeraakt. Nog schokkender: deze gezondheidsverschillen zijn al bekend sinds 2017, maar zijn zeven jaar later nog steeds onveranderd. Waarom doorbreken we deze volstrekt onacceptabele status quo niet? Keer op keer toont onderzoek aan dat racisme tot mortaliteit leidt, er onvoldoende aandacht is voor genderverschillen en kansenongelijkheid real is. Desondanks blijven de gezondheidsuitkomsten slecht. Is het probleem te complex? Is sociale rechtvaardigheid niet belangrijk genoeg? Misschien zijn PVV-woordvoerder Reinder Blaauw en ik het dan toch eens: als jarenlange discussies over kritische rassentheorieën, dekolonisatie, feminisme en global justice niet voor verandering zorgen, dan is het wellicht tijd voor hervorming.

Door forse bezuinigingen zou het nieuwe kabinet het hoger onderwijs dwingen hun prioriteiten te heroverwegen. ‘Willen onderwijsinstellingen politiek activisme op het menu, of willen ze zich richten op degelijk onderwijs en onderzoek?’, was de vraag van de PVV in de Tweede Kamer. Terwijl de integriteit van wetenschappers in twijfel wordt getrokken, vergeten onze politici dat wetenschap altijd al instrumenteel is geweest in het aan de kaak stellen van maatschappelijke misstanden. Wetenschap is doorgaans niet politiek correct. Academisch werk bestaat niet in een moreel vacuüm. Het wordt gedreven door mensen die zich inzetten voor een betere wereld – voor zichzelf, hun familie, vrienden en komende generaties. Deze toewijding overstijgt neutrale kennisgeneratie en flirt natuurlijkerwijs met activisme. We moeten ons pas afvragen of we het niet verkeerd doen als ons onderzoek nooit indruist tegen onze voorkeursverhalen of -ideologieën. Wetenschap hoort ons uit te dagen, ons ongemakkelijk te maken.

Academisch werk bestaat niet in een moreel vacuüm

Nu het onderwijs en de wetenschap aan de vooravond staan van een onzekere periode, is het des te belangrijker om ons vast te houden aan de visie en passie die ons werk verankeren. De bezuinigingen kunnen ons inderdaad uitdagen kritisch te reflecteren, ongemak nederig te omarmen en beleid te hervormen. Laten we hopen dat universiteiten deze keer écht hun ruggengraat tonen en met opgeheven hoofd trouw blijven aan de waarden die nodig zijn voor een integere en rechtvaardige wereld. Juist nóg meer diversiteit. Nóg inclusievere systemen. Nóg meer academische vrijheid. Nóg meer wetenschappelijk gedreven activisme. Hopelijk zullen Henk en Ingrid in Amsterdam Noord dan ook eindelijk hun levensjaren terugkrijgen.