Acitretine; een voorbeeld van ad hoc-opsporing van gebruikers bij acute problemen met geneesmiddelen

- Recently etretinate was demonstrated in the blood of women on acitretine. Because of the proven teratogenic effects of etretinate we tried to trace all users of acitretine in the Netherlands via all drug dispensing outlets (1450 community pharmacies, 95 hospital pharmacies and 636 general practitioners). A request for information as regards date of birth, sex, type of prescriber, and number of dispensed capsules was followed by a response rate of 87. In 61 of all responding outlets a prescription of acitretine had been filled. Of these 1153 outlets 40 had dispensed the drug to one user, whereas 52 had dispensed acitretine to 2-5 patients. The 2717 patients consisted of 1500 men (55) and 1217 women with mean ages of 48 and 53 years, respectively. Of the women 31 were in the age-group of 15-45 years and of the male users, 45 (p < 0.0001), whereas in other age groups there was no difference. In 80 of cases acitretine had been prescribed by dermatologists. This study demonstrated that it is possible to trace a cohort of users quickly and almost completely. As most large-scale problems with adverse reactions are discovered in the first 2 years of marketing when exposure and morbidity registries are still collecting information, ad hoc cohort formation may be a useful resource for postmarketing surveillance.

Samenvatting

Onlangs werd in het bloed van vrouwelijke gebruikers van het vitamine A-zuurderivaat acitretine (Neotigason) de teratogene stof etretinaat aangetoond. Om inzicht te krijgen in de omvang en de aard van het gebruik van acitretine en om de geëxponeerde groep bereikbaar te maken voor verder onderzoek werd getracht om via de apothekers en apotheekhoudende huisartsen in ons land de gebruikers geanonimiseerd te traceren. Van de 2181 apotheekhoudenden reageerden 1892 (87) op enigerlei wijze op het verzoek om informatie. Van deze groep hadden 1153 apotheekhoudenden (61) acitretine verstrekt. Hiervan had 40 1 gebruiker per apotheek en 52 2-5 gebruikers. De 2717 gebruikers waren 1500 mannen (55) en 1217 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van respectievelijk 48 en 53 jaar. In de leeftijdsgroep van 15-45 jaar was het percentage mannen (45 van alle mannen) hoger dan het percentage vrouwen (31 van alle vrouwen), terwijl er in de overige leeftijdsgroepen geen verschil bestond. In 80 van de gevallen werd acitretine door de dermatoloog voorgeschreven.

Blijkens dit onderzoek kunnen – wanneer de volksgezondheid dit vereist – via apothekers en apotheekhoudende huisartsen binnen zeer korte tijd veruit de meeste gebruikers van een geneesmiddel worden opgespoord. Omdat ernstige problemen met betrekking tot bijwerkingen zich vaak voordoen in de eerste 2 jaar waarin een geneesmiddel in de handel is, is dit een potentieel instrument voor ‘postmarketing surveillance’.