Abortus provocatus in Nederland in de 20e eeuw: van stilzwijgen naar revolutionaire verandering

Between 1890 and 1945 the number of induced (criminal) abortions increased in Amsterdam; from 1945 up until the 1960s the number decreased slightly. In 1965 the number of induced abortions that took place in Amsterdam was estimated at more than 2000. Complications were frequent and included infections, septicaemia, damage caused by injected soap and sometimes air embolism. Women in Amsterdam often used primitive methods of contraception, but effective methods, such as condoms and diaphragms, were also used to some degree. Oral contraception was introduced in the Netherlands in 1962. Its use increased rapidly and consequently many doctors were confronted with problems surrounding contraception, including failures and abortion requests. After a television programme on abortion in 1967, requests for abortion surged. Hospitals set up multidisciplinary abortion committees to assess the requests, but soon it became evident that the women themselves were better able to judge whether they should undergo the procedure. Abortion clinics were established outside hospitals. Support from the feminist movement played a role after changes were already underway. The nationwide number of abortions increased to 21,000 in 1972 and to about 25,000 in the 1990s. The number remained stable, even among teenagers, because caregivers placed a great deal of emphasis on adequate contraception.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:567-73

Samenvatting

Abortus provocatus vond in Amsterdam vanaf 1890 tot 1945 in toenemende mate plaats; na 1945 tot in de jaren zestig was er een lichte daling te zien. In 1965 werd het aantal abortussen in Amsterdam op ruim 2000 geschat. Er traden veel complicaties op: infecties, sepsis, weefselschade door ingespoten zeepsop en soms luchtembolie. Amsterdamse vrouwen gebruikten vaak primitieve methoden van anticonceptie. Maar ook effectieve middelen zoals condoom en pessarium occlusivum werden in beperkte mate en vaak gebrekkig toegepast. De anticonceptiepil werd in Nederland in 1962 geïntroduceerd. Het gebruik ervan nam snel toe; dit leidde ertoe dat veel artsen voor het eerst werden geconfronteerd met problemen en mislukkingen rondom anticonceptie, en ook met abortusverzoeken. Na een televisieprogramma over abortus in 1967 kwam een stroom van abortusverzoeken op gang. In ziekenhuizen werden multidisciplinaire abortuscommissies opgericht om de indicatie voor abortus te stellen. Algauw bleek dat de commissies daartoe niet in staat waren en dat de vrouw zelf het best kon oordelen over het al dan niet ondergaan van een abortus. Buiten de ziekenhuizen werden abortus(poli)klinieken opgericht. Acties van de vrouwenbeweging speelden een rol nadat de verandering op gang was gekomen. Het landelijke aantal abortussen steeg tot 21.000 in 1972 en tot circa 25.000 in de jaren negentig; het aantal bleef beperkt, ook onder tieners, doordat bij de hulpverlening sterk de nadruk werd gelegd op goede anticonceptie.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:567-73