Aanwijzingen voor respiratoire complicaties bij gebruik van oraal nifedipine als tocolyticum, met name bij patiënten met een meerlingzwangerschap

- In 7 women with premature labour pains, severe dyspnoea developed that was possibly related to the use of nifedipine as an ‘off-label’ tocolytic. 6 of these women had a twin pregnancy. Diuretics and oxygen therapy had little effect, but the patients recovered after the administration of nifedipine was stopped. The efficacy and safety of nifedipine as a tocolytic agent has been investigated in a number of well-designed randomised studies. However, these studies were performed in a selected group of pregnant women and women with multiple pregnancies or prematurely ruptured membranes were mostly excluded. It can be hypothesised that the respiratory complications in these cases are due to unequal ventilation/perfusion of the lungs in the presence of a physiologically elevated diaphragm due to the pregnancy. These changes are more pronounced in multiple pregnancies. After administration of nifedipine, there is perfusion of atelectatic areas of the lung that are not or not well ventilated, resulting in ventilation-perfusion discrepancy and hence dyspnoea. Although case reports permit only limited extrapolation, these observations warrant caution with regard to the safety of nifedipine as a tocolytic agent in patients with multiple pregnancies. The use of medication in groups of patients for which the agent has not been investigated, or which were explicitly excluded from the study, should be done with extreme caution. One should in any case be aware of the possible risks.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:198-205

Samenvatting

Bij 7 zwangere vrouwen met premature weeën ontstond ernstige dyspneu, die mogelijk gerelateerd was aan het gebruik van nifedipine als niet voor deze indicatie geregistreerd tocolyticum. Van de zwangeren hadden er 6 een gemelligraviditeit. Diuretica en zuurstofbehandeling hadden slechts een gering effect, maar de patiënten herstelden nadat de behandeling met nifedipine was gestaakt. De effectiviteit en veiligheid van nifedipine als tocolyticum zijn uitgebreid onderzocht in een aantal goed opgezette gerandomiseerde studies bij een geselecteerde groep zwangeren, maar vrouwen met meerlingzwangerschappen en zwangeren met prematuur gebroken vliezen waren meestal geëxcludeerd. De hypothese komt aan de orde dat er respiratoire complicaties optreden doordat er sprake is van ventilatie-perfusieongelijkheid bij een voor de zwangerschap fysiologische diafragmahoogstand. Deze veranderingen treden in veel sterkere mate op bij meerlingenzwangerschappen. Na nifedipinetoediening treedt er doorbloeding op van niet of nauwelijks beademde atelectatische longdelen, resulterend in ventilatie-perfusieongelijkheid en daardoor dyspneu. Ondanks de beperkte generaliseerbaarheid van casuïstische mededelingen is er aanleiding om de veiligheid van nifedipine als tocolyticum bij meerlingzwangerschappen ter discussie te stellen. Het gebruik van medicatie bij patiëntengroepen waarvoor dit middel niet onderzocht is, of die zelfs expliciet uitgesloten waren van onderzoek, dient terughoudend plaats te vinden. Men dient zich in ieder geval bewust te zijn van mogelijke risico’s.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:198-205