Behandeling van een aanpassingsstoornis na kanker

Een meerderheid van de mensen die kanker heeft of daarvoor is behandeld heeft last van psychische klachten, zoals vermoeidheid, angst voor terugkeer van kanker en somberheid. Bij ongeveer 13-15% van alle mensen in Nederland is er na een kankerdiagnose sprake van een aanpassingsstoornis (AS). In de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) wordt AS beschreven als een niet-adaptieve reactie op een stressvolle gebeurtenis. In 2012 werd de behandeling van de stoornis niet meer vergoed binnen het reguliere zorgaanbod. Daarom is in 2016 de richtlijn ‘Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker’ ontwikkeld om mensen die een AS hebben passende zorg te bieden. De behandeling richt zich op de relatie tussen stressoren, veerkracht en klachten of symptomen. Het doel van de huidige studie is om vast te stellen wat het effect is van behandeling van patiënten met of na kanker en een aanpassingsstoornis volgens deze richtlijn op psychische klachten en kwaliteit van leven.

Methode

Gedurende de landelijke uitrol van zorg conform de richtlijn ‘Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker’ voerden wij een prospectieve observationele studie uit in de periode 2018-2021. Vóórafgaand en na de behandeling vulden (ex-)patiënten diverse vragenlijsten in. Met behulp van de t-test voor gepaarde waarnemingen analyseerden we het verschil in de scores vóór en na de behandeling. De primaire uitkomstmaten waren ‘ervaren last’ (Lastmeter) en ‘psychologische distress’ (HADS). De secundaire uitkomstmaten hadden betrekking op de kwaliteit van leven (EORTC-QLQ-C30) – functioneren, vermoeidheid, en slapeloosheid. Voor elke uitkomstmaat berekende we de klinisch relevante verbetering en waar mogelijk het percentage (ex-)patiënten met een score onder de afkapwaarde voor de ‘ervaren last’ en ‘distress’ of met een gezonde kwaliteit van leven. De gemiddelde kosten per behandeltraject werden berekend op basis van het gemiddeld aantal sessies en het geïndexeerde NZA-tarief voor de ggz.

Resultaten

In totaal hebben 563 (ex-)patiënten de behandeling afgerond en pre- en post-behandeling vragenlijsten ingevuld. Gemiddeld volgden zij per traject 11 individuele sessies of groepssessies. Een traject binnen deze studie kostte gemiddeld € 1141. De resultaten van deze behandeling bij kanker lieten een statistisch significante afname (p < 0,001) en klinisch relevante vermindering zien in ervaren last, psychologische distress, vermoeidheid, slapeloosheid en een klinisch relevante verbetering in het functioneren. Ook steeg het percentage patiënten met een score onder de afkapwaarden op de Lastmeter (7% vs 44%) en de HADS (40% vs 66%) gedurende het behandeltraject; ook steeg het percentage patiënten met een goede kwaliteit van leven.

Tabel

Gemiddelde scores op de primaire en secundaire uitkomstmaten ten tijde van pre- en post-behandeling en het verschil hiertussen

Beschouwing

De resultaten van deze ongecontroleerde studie wijzen op een significant lagere ervaren last, minder psychologische distress, een beter functioneren en minder vermoeidheid en slapeloosheid bij mensen die kanker hebben of hebben gehad en conform de richtlijn zijn behandeld vanwege een AS. We adviseren opname van de richtlijn in het kwaliteitsregister van het Zorginstituut Nederland en raden zorgprofessionals werkzaam in de ggz aan om deze richtlijn te volgen bij de behandeling van mensen die kanker hebben (gehad) en bijkomende een aanpassingsstoornis.

Figuur

Percentage (ex-)patiënten dat binnen de normale range scoort op de primaire en secundaire uitkomstmaten ten tijde van pre- en post-behandeling

De volledige versie van dit artikel is hier beschikbaar als supplement.