artikel
Blootstelling aan straling bij tandheelkundige röntgenfoto’s verhoogt het risico op schildklierkanker. Hoe meer röntgenfoto’s, hoe hoger het risico. Die conclusies trekken Anjum Memon van de Brighton and Sussex Medical School (VK) en collega’s in Acta Oncologica (2010;49:447-53).
De schildklier is zeer gevoelig voor kanker door straling, vooral bij blootstelling op jonge leeftijd. Diagnostische röntgenopnames van het hoofdhalsgebied zijn een belangrijke stralingsbron voor de schildklier. Gezien de frequentie van tandheelkundige röntgenfoto’s is zelfs een kleine stijging in het risico op schildklierkanker van groot belang voor de volksgezondheid.
Memon et al. identificeerden 313 patiënten met schildklierkanker uit het kankerregister van Koeweit, waar de incidentie van schildklierkanker hoog is. Elke patiënte werd gekoppeld aan een controlepatiënt van dezelfde leeftijd, nationaliteit, woonplaats en van hetzelfde geslacht. Via een persoonlijk interview verkregen de onderzoekers sociaaldemografische gegevens, gynaecologische en medische informatie (inclusief het aantal röntgenfoto’s), familieanamnese en dieetgegevens. Klinische en histopathologische kenmerken verkregen de onderzoekers uit kankerregisters.
Van de 313 patiënten kwam 55% oorspronkelijk uit Koeweit. De overige patiënten waren Arabieren, Zuidoost-Aziaten of Bedoeïenen. De meerderheid (75%) kreeg schildklierkanker op jonge leeftijd (15-44 jaar). De gemiddelde leeftijd bij diagnose was 34,7 jaar bij mannen (10-65 jaar) en 39 jaar bij vrouwen (6-69 jaar). Papillair schildkliercarcinoom kwam het meeste voor (83%). Mensen die blootgesteld waren aan tandheelkundige röntgenstraling hadden een 2 keer zo hoog risico op schildklierkanker (oddsratio (OR) = 2,1) dan mensen van wie nooit een röntgenfoto van het gebit was gemaakt. Het risico op schildklierkanker steeg significant met het aantal röntgenopnames: 1-4 foto’s: OR = 2,2, 5-9 foto’s: OR = 4,6 en ≥ 10 foto’s: OR = 5,4. Het verband tussen schildklierkanker en röntgenopnames bestond bij alle subgroepen (leeftijd, geslacht, nationaliteit, opleiding en pariteit).
De auteurs melden dat het haast onmogelijk is tandartsdossiers te verzamelen, omdat het in Koeweit – waar tandheelkundige en medische zorg voor iedereen gratis zijn – niet gebruikelijk is bij één tandarts ingeschreven te staan. Bovendien schrijven zij dat Koeweitse tandartsen niet de neiging hebben dossiers bij te houden.
Het onderzoek laat zien dat meerdere lage doses straling mogelijk schildklierkanker veroorzaken. De American Dental Association beveelt het afschermen van de schildklier aan, ondanks dat het individuele risico waarschijnlijk laag is. Het deel van de bevolking dat blootstaat aan straling is echter groot.
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Nieuws tandröntgenfoto's ongenuanceerd en ondeskundig
De toepassing van ioniserende straling voor medisch onderzoek is een gevoelig onderwerp, dat om genuanceerde berichtgeving vraagt. Het referaat “Tandheelkundige röntgenfoto vergroot risico schildklierkanker”(NTvG 2010;154:C609) zou bij de algemeen medicus ten onrechte de suggestie kunnen wekken, dat tandröntgenfoto’s risicovol zijn en tandartsen schildklierprotectie moeten toepassen. Toonzetting en inhoud van dit door Lucas Mevius gerefereerde artikel vragen om nuancering en rechtzetting.
Het gerefereerde artikel is een Engels/Kuweitse kopie van eerder Zweeds onderzoek naar relaties tussen Schildklierkanker(SKK) en oa medische stralenbelasting[1-3]. In een vergelijkbaar case-control enquêteonderzoek werd aanvankelijk ook daar samenhang gevonden tussen SKK en röntgenfoto’s[1]. Maar na analyse van de daar wèl achterhaalde röntgendata bleek achteraf er geen enkel dosisverschil op de schildklier tussen cases en controls[2]. Het verschil bleek geheel te verklaren door het fenomeen van “recall-bias”: Cases herinneren zich ondergane onderzoeken beter, waarschijnlijk omdat controls onderzoeken als niet belangrijk hebben ervaren. Ook kan “case-response bias” een rol gespeeld hebben: Cases herinneren zich in de media bekende negatieve effecten van straling beter[3]. De Engels/Kuweitse onderzoekers kunnen niet vaststellen in hoeverre deze fenomenen ook hun studieresultaten hebben beïnvloed, omdat de werkelijke dosisdata ontbreken.
Zoals bekend wordt SKK, naast stralenbelasting, multifactorieel bepaald door oa: Multipariteit, beroepshistorie, drinkwater, geboorteadres, vrijetijdsbesteding, voeding en familiaire ziekten. In Kuweit is de incidentie van SKK bij vrouwen onverklaard 2,5 maal hoger dan elders.
Het gebruik van schildklierafscherming is controversieel en wordt in de Nederlandse tandheelkunde niet aangeraden. Het in een nieuwsbericht voor (huis)artsen noemen van vooral juridisch gefundeerd advies (American Dental Association) is ondeskundig. De Europese Richtlijn Stralingsprotectie136 ontraadt gebruik van schildklierafscherming bij panoramische tandröntgenfoto’s. Gebruik ervan wordt alléén geadviseerd bij intraorale röntgenfoto’s, indien de schildklier in/nabij de primaire bundel ligt, wat zelden het geval is[4].
Robert van Es, kaakchirurg, UMCUtrecht, Mondziekten Kaak-en Aangezichtschir.
1 Hallquist A etal. Medical diagnostic and therapeutic ionizing radiation and the risk for thyroid cancer: a case-control study. EurJCancerPrev 1994;3:259-67.
2 Hallquist A, Näsman A. Medical diagnostic X-ray radiation - an evaluation from medical records and dentist cards in a case-control study of thyroid cancer in the northern medical region of Sweden. EJCP 2001;10:147-52.
3 Hallquist A, Jansson P. Self-reported diagnostic X-ray investigation and data from
medical records in case–control studies on thyroid cancer: evidence of recall bias?
EJCP 2005;14:271–6.
4 European guidelines on radiation protection in dental radiology, 2004 http://ec.europa.eu/energy/nuclear/radiation_protection/doc/publication/136.pdf