Aanhoudende symptomen die het etiket ‘langdurige klachten na covid’ (‘long covid’) krijgen, hebben mogelijk een andere onderliggende oorzaak dan een eerdere SARS-CoV-2-infectie. Op anosmie na vonden Franse onderzoekers namelijk geen associatie tussen de symptomen en een positieve serologietest.
artikel
Veel covid-19-patiënten hebben na de acute fase nog langdurig klachten. Deze worden nu aangeduid met de term ‘langdurige klachten na covid’, maar het is niet zeker dat de klachten ook daadwerkelijk zijn veroorzaakt door de coronabesmetting. Franse onderzoekers hebben daarom bekeken hoe aanhoudende klachten samenhangen met een zelfgerapporteerde SARS-CoV-2-infectie en de resultaten van serologisch onderzoek (JAMA Intern Med. 2021; online 8 november).
De onderzoekers includeerden vrijwilligers uit een groot populatiecohort. Ze stuurden hen in de periode mei-november 2020 zelfafnamekits toe voor een ‘dried blood spot’-analyse van SARS-CoV-2-serologie en koppelden de resultaten vervolgens ook aan hen terug. In de periode december 2020-januari 2021 vulden de deelnemers een vragenlijst in met daarin de vraag of zij dachten besmet te zijn geweest met het coronavirus, en zo ja, wanneer en of dit bevestigd was. De onderzoekers excludeerden deelnemers die meenden na de bloedafname besmet te zijn geraakt. In dezelfde vragenlijst werd ook uitgevraagd of de deelnemers last hadden (gehad) van 18 symptomen, hoe lang ze hiervan last hadden (gehad) en of zij deze weten aan een eventuele besmetting. Als de symptomen langer dan 8 weken aanhielden, werden ze als ‘aanhoudend’ beschouwd.
Van de 26.823 vrijwilligers (gemiddeld 49,4 jaar; 51,2% vrouw) hadden er 1091 een positieve serologietest. Van hen rapporteerde 41,5% besmet te zijn geweest. 416 mensen gaven ondanks een negatieve serologietest in de periode mei-november 2020 aan dat ze in die maanden een besmetting hadden doormaakt. De onderzoekers vonden dan ook geen interactie tussen het resultaat van het serologisch onderzoek en zelfgerapporteerde besmettingen, maar wel tussen zelfgerapporteerde besmettingen en 16 van de 18 aanhoudende symptomen (oddsratio (OR)’s oplopend van 1,39 (95%-BI: 1,03-1,86) voor gewrichtspijn tot 16,37 (95%-BI: 10,21-26,24) voor anosmie). Van alle uitgevraagde symptomen was alleen anosmie geassocieerd met positieve serologie (OR: 2,72; 95%-BI: 1,66-4,46).
De onderzoekers adviseren een medische controle voor mensen met langdurige klachten na covid, om te voorkomen dat de symptomen die zij ervaren ten onrechte worden toegeschreven aan de nasleep van covid-19.
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Antistoffen zijn geen geschikte marker voor doorgemaakte COVID
Los van andere bezwaren over de opzet en vraagstelling van dit onderzoek door Franse psychologen, hebben 20 tot 30 % van patiënten überhaupt geen seroconversie na COVID-19 (dus Sars-CoV-2 PCR+). Het is ook bekend dat antistoffen vaak dalen tot onmeetbare waarden in de loop van de tijd (recent nog in Lancet dat circa 40% van COVID-19 patiënten 5-6 maanden na opname geen antistoffen meer heeft). Dit is ook de periode wanneer van Long Covid gesproken wordt. Het is dan ook totaal geen geschikte marker (tenzij +) en maakt het onderzoek volledig onbetrouwbaar (en wetenschappelijk niet integer).
Verder is een afwezige antilichaamrespons nota bene gerelateerd aan Long Covid. Al met al dus een kortzichtig artikel waar al een stroom van kritiek op is gekomen. Schadelijk voor patiënten én de beeldvorming over dit ziektebeeld dat het NTvG het hier en op sociale media verspreidt.
Het NTvG had 1 van de >1000 (!) artikelen kunnen delen over aangetoonde schade en immunologische stoornissen in Long Covid patiënten - endotheeldysfunctie, immuundysregulatie, hypometabolisme, perfusiestoornissen, reactivatie van herpesvirussen - de lijst is bijna eindeloos. Dat maakt het zo'n moeilijk probleem.
Maar twijfel zaaien gaat niet helpen.
NTvG zou haar verantwoordelijkheid moeten nemen en dit bericht terug moeten trekken.
https://link.springer.com/article/10.1007/s10875-021-01083-7
https://www.thelancet.com/journals/lanmic/article/PIIS2666-5247(21)00025-2/fulltext
Tjalco van Rees Vellinga, aios radiologie
Kritisch blijven bij selectie van artikelen
Met verbazing lazen wij bovenstaand artikel dat werd gepubliceerd zonder enige kanttekeningen te plaatsen bij de methodologie of andere tekortkomingen.
De auteurs van dit onderzoek plaatsen hun vraagtekens bij de etiologie van long-covid klachten vanwege het ontbreken van een associatie met positieve serologie. De rol van serologie in het aantonen van een doorgemaakte covid-19 infectie heeft echter beperkingen. Zo hebben mensen die een milde infectie doormaken doorgaans een minder goede antistofrespons (1). Daarnaast is reeds vastgesteld dat in zo’n 20% van de patiënten met een PCR bewezen covid-19 infectie, geen serologie aantoonbaar is. Hierbij bleek tevens dat 78% van de mensen zonder antistoffen, wel een T-cel gemedieerde afweer tegen het virus heeft (2). Bovendien is het nog onduidelijk hoe lang antistoffen tegen het virus, in het lichaam aanwezig blijven (3).
Ook op de methode is voldoende aan te merken. Zo was er slechts van 74% van de 26.823 deelnemers volledige data beschikbaar en het wordt ook niet duidelijk op welk moment zij gedurende hun ziektebeloop precies getest zijn op antistoffen. Van de 26.823 mensen, hadden er 1091 een positieve serologietest. Maar de gevoeligheid van de serologietest is discutabel; de sensitiviteit van de serologietest bedroeg slechts 87%. Dat houdt in dat bij 13% van de mensen die wel covid had doorgemaakt, geen antistoffen konden worden aangetoond. Daarnaast laten de auteurs buiten beschouwing dat bij een specificiteit van 97.5%, 2.5% van de mensen zonder covid een fout positieve test hadden. Bij een geschatte prevalentie van 4%, zou 41% van de mensen met positieve serologie dus geen covid hebben gehad. Deze bevindingen doen dus flink afbreuk aan de opzet van deze studie en de conclusies die zij daaraan verbinden.
Het enige wat met deze studie opnieuw bevestigd wordt, is dat serologie niet alles zegt over het daadwerkelijk doormaken van een covid-19 infectie en dat nader wetenschappelijk onderzoek gewenst is naar o.a. de pathofysiologie en behandeling van long-covid klachten. Het blijft echter van belang kritisch te kijken naar de informatie die gedeeld wordt onder zorgprofessionals. De long-covid populatie betreft immers een grote groep mensen die op verschillende domeinen flinke beperkingen ervaren en reeds op veel onbegrip stuiten.
Namens het team van medisch adviseurs van C-support
Dr. Sara Biere-Rafi, huisarts en medisch adviseur C-support
Dr. E.S.M. de Lange-de Klerk, epidemioloog
Drs. Edith Kok, longarts en medisch adviseur C-support
Referenties