Hoe zorgen we voor de thuisstervende COVID-19-patiënt?

‘Het mag eigenlijk geen hospice genoemd worden’, zegt Marlies Wiegand. ‘Zo heeft het wel in de krant gestaan, maar daar was de GGD niet blij mee. Waarschijnlijk omdat het woord de doelgroep bang kan maken. In de volksmond heeft hospice een negatieve connotatie, die van doodshuis.’ Daarnaast is het ook nog niet duidelijk hoe het beloop van de COVID-19-patiënten die in de noodopvanglocatie terechtkomen precies zal zijn. ‘De regelgeving en voorwaarden voor deze opvang zijn door de omstandigheden anders dan bij een regulier hospice.’

Huisarts Wiegand nam samen met haar collega-huisarts Koole en twee zorgcoördinatoren van woonzorgcentrum Huize Nieuw Boschzicht in Leersum het initiatief tot het opzetten van een tijdelijke opvang voor COVID-19-patiënten. De locatie ging op 28 maart 2020 open, na een laatste controle van de brandweer. Nog diezelfde dag arriveerden de eerste 2 patiënten. De opvang is bedoeld om te voorkomen dat mensen alleen thuis komen te sterven. Daarnaast is het een oplossing voor de overbelaste thuiszorgorganisaties, die door een naderend tekort aan beschermingsmiddelen en menskracht geen veilige zorg meer dreigen te kunnen leveren.

De noodopvanglocatie ligt in een woonwijk in Leersum (Utrechtse Heuvelrug), in een huis dat door het woonzorgcentrum was gekocht om er een dagbesteding voor ouderen in te starten. Het initiatief riep enige onrust op onder buurtbewoners. Gelukkig, vertelt Wiegand, sprong de gemeente daar goed op in door een aanspreekpunt via het dorpsteam aan te wijzen en een draaiboek met antwoorden op veelgestelde vragen. Ook zijn er afspraken gemaakt met de begrafenisondernemer: die komt indien nodig alleen in de vroege of late uren, in gewone kleding en met een normale auto.

Zijn jullie de eersten die dit doen in Nederland of hebben jullie het initiatief van iemand afgekeken?

Wiegand, bescheiden lachend: ‘We hebben het zelf verzonnen. Ik kom uit de regio en mijn moeder is als 80-plusser bezig met de vraag waar zij heen zou moeten als ze ziek zou worden. Ze ziet de schrikbeelden uit Italië en Spanje en het is niet onmogelijk dat er ook hier comorbiditeits- en leeftijdsgebonden restricties komen voor ziekenhuisopname. Zorg thuis lukt niet altijd en in verzorgingstehuizen wil je vanwege de kwetsbare medebewoners liever geen coronapatiënten opvangen. In de noodopvanglocatie kunnen mensen terecht die besmet zijn of verdacht, die uit het ziekenhuis komen of die niet opgenomen kunnen of willen worden. Het hospice in de regio neemt deze patiënten ook aan. Op dit moment hebben ze er twee. Maar hun capaciteit is beperkt; zij moeten ook zorg kunnen blijven leveren voor “gewone” patiënten, voor wie ze kamers “schoon” moeten houden.’

Hoe kwam het initiatief tot stand?

‘Het plan voor de dagopvang van Huize Nieuw Boschzicht viel stil door de coronacrisis, en ze zochten naar een nuttige invulling voor hun nieuwe locatie. Zij kwamen op het idee van een opvang, en wij wisten dat de druk bij thuiszorgorganisaties in de omgeving door personeelstekorten al een tijd hoog is, ook vóór COVID-19. Daardoor voorzien we dat het leveren van thuiszorg aan coronapatiënten nog wel eens een probleem kan worden. In eerste instantie zetten we in op mantelzorg, maar dat lukt niet altijd. Soms is er een 92-jarige die niet voor haar 96-jarige echtgenoot kan zorgen. Daarom zijn we met ons vieren hierop ingesprongen.’

De financiering is nogal eens een struikelblok bij het opzetten van nieuwe samenwerkingsverbanden. Hoe ging dat hier?

‘In dit geval werd er direct een uitzondering gemaakt’, vertelt Wiegand. ‘We hebben Zilveren Kruis gebeld. Daar waren ze gelijk akkoord en stelden ze weinig voorwaarden. Heel fijn hoe er werd meegewerkt. Of de vastgoedkosten en de visites betaald gaan worden, is echter nog niet duidelijk; dat loopt via een andere zorgverzekeraar. Toch weerhoudt dat ons er niet van om te beginnen. Goede palliatieve zorg is voor ons een belangrijk onderdeel van het huisartsenvak, dus die geven we!’

Jullie hebben nu 6 bedden, is dat genoeg?

‘We denken van niet. We kunnen eventueel nog opschalen naar 10 bedden, maar het is echt afwachten hoe de toestroom van patiënten zich gaat ontwikkelen. De verhalen uit Brabant baren ons zorgen. Onze opvanglocatie is in principe bedoeld voor patiënten uit de gemeente Utrechtse Heuvelrug, die 7 dorpen omvat. Maar als ze omhoog zitten, kunnen aangrenzende regio’s waarmee we samenwerken ons ook benaderen. Gelukkig zijn de regionale organen wel al begonnen met het zoeken naar grootschaliger oplossingen. Ook voor de groep van iets minder zieke patiënten. Denk bijvoorbeeld aan zorghotels, of aan het bundelen van de krachten van thuiszorgorganisaties. De precieze invulling van de zorg moet in de praktijk duidelijk worden. Misschien leveren we zorg tot de patiënt naar huis kan of overleden is, maar misschien worden ze al eerder naar grotere locaties overgebracht.’

Hoe ziet de toekomst eruit?

‘De noodopvanglocatie blijft open zolang de coronacrisis duurt. Het is echt tijdelijk. Het liefst zien we natuurlijk dat de opvanglocatie snel weer dicht kan, maar laten we hopen dat ze ons weten te vinden als dat nodig is.